ژنهای سرطانزا/سرکوبگر تومور:

دو نوع ژن موثر بر سرطان، ژنهای سرطانی و ژنهای سرکوبگر تومور هستند. 

• ژنهای سرطانزا (آنکوژن):

ژنهای سرطانزا معمولاً باعث رشد سلولها می‌شوند. وقتی در ژنهای سرطانزا جهش پیش می آید یا تعداد کپی های آن زیاد می‌شود، ژن برای همیشه یا در زمانی نامناسب فعال می‌شود. در نتیجه سلول بیش از حد رشد می‌کند و باعث سرطان می‌شود.

اگر سلول را بعنوان یک ماشین فرض کنیم، برای درست کار کردن باید سرعت آن کنترل شود. ژنهای سرطانی مانند پدال گاز هستند و به رشد و تقسیم سلولها کمک می‌کنند. ژنهای سرطانی را می‌توان به عنوان پدال گاز گیر کرده تصور کرد که باعث می‌شود سلولها بیش از حد تقسیم شوند.

بعضی سندرمهای سرطانی در اثر به ارث رسیدن جهش‌ ژنهای سرطانی به وجود می آیند که در نتیجه آن ژنهای سرطانی در حالت فعال هستند. ولی بیش‌تر جهش‌هایی که در ژنهای سرطانی باعث سرطان می شوند اکتسابی اند و موروثی نیستند. ژنهای سرطانی از دو راه فعال می شوند: 

• تغییر در ترکیب کروموزوم: تغییر در ترکیب کروموزوم باعث می شود یک ژن در کنار دیگری قرار گیرد و آن را فعال کند.
• کپی شدن ژنها: وجود کپی های اضافه یک ژن باعث می شود پروتیین زیادی ساخته شود. 

• ژنهای سرکوبگر تومور:

ژنهایی که سرطان را سرکوب می‌کنند ژنهایی هستند که رشد سلولها و ترمیم DNA را کاهش می‌دهند یا سرعت مرگ سلول را کاهش می‌دهند. وقتی این ژنها درست کار نکنند، سلولها می‌توانند بیش از اندازه رشد کنند که این باعث سرطان می‌شود.

ژنهای سرکوبگر تومور مانند پدال ترمز در یک ماشین هستند. از تقسیم زیاد سلولها پیشگیری می‌کنند. وقتی ژنهایی که سرطان را سرکوب می‌کنند دچار مشکل می‌شوند و یا جهشی پیش می آید، ترمز گرفته نمی شود و تقسیم سلولها از حد خارج می شود.

یک تفاوت مهم بین ژنهای سرطانی و ژنهای سرکوبگر تومور این است که ژنهای سرطانی (آنکوژن) موجب فعال شدن آنکو پروتیین ها (پروتئین های سرطانی) شده و باعث سرطان می شوند، ولی ژنهای سرکوبگر تومور با غیر فعال شدن باعث سرطان می شوند.

در بعضی سندرمهای خانوادگی سرطان، ژنهای آسیب دیده سرکوبگر تومور بطور ارثی منتقل شده و باعث یکسری سرطانهای خاص در خانواده می‌شوند. ولی بیشتر جهش‌های ژنهای سرکوب گر تومور اکتسابی هستند نه موروثی. 

برای مثال، اختلالات ژن TP53 (ژن مسوول تولید پروتیین TP53 است)، در بیش از ۵۰‎٪ انسان‌ها دیده می‌شود. جهش‌های این ژن، در تعداد زیادی از سرطان ها دیده می‌شود. 

مترجم: لینا علی بای، کارشناس ارشد ژنتیک

بازبینی: سید سعید کسایی، فوق تخصص مدیکال آنکولوژی و هماتولوژی