تشخیص سرطان ریه غیر سلول کوچک NSCLC:

اغلب سرطان هاى ريه به دليل مشكلاتى كه ايجاد مى كنند كشف مى شوند، اما برخى هم در معاينات غربالگرى کشف مى شوند. اگر علائمى از سرطان ريه داريد بايد بدانيد كه تشخيص صحيح به واسطه مشاهده يك نمونه از سلول هاى ريه در زير ميكروسكوپ امكان پذير است.

شرح حال و معاينه پزشکی:

پزشك شما در مورد پيشينه پزشكى شما سوالاتى می پرسد، تا در مورد ريسك فاكتورهاى شما و علائم شما به نتايجى برسد. براى مشاهده نشانه هاى احتمالى سرطان ریه و يا ساير مشكلات سلامتى معاينه هم انجام مى شود. اگر نتايج حاصله مشكوك به سرطان ريه بود، نياز به تصوير بردارى و نمونه بردارى از بافت ريه خواهد بود.

تصويربردارى ها:

در انجام معاينات تصويرى از اشعه ايكس، ميدان مغناطيسى، امواج صوتى و يا موادراديواكتيو براى ايجاد تصاوير استفاده مى شود. اين آزمايشات قبل و بعد از "تشخيص" به دلايل زير انجام مى شوند:

• مشاهده مناطق مشكوك به سرطان.
• آگاهى از اين موضوع كه سرطان تا كجاها گسترش يافته.
• برآورد تاثیر مثبت درمان ها بر بيمارى.
• كمك به جستجوى علائمى از بازگشت احتمالى سرطان.

• عكس بردارى از قفسه سينه با اشعه ايكس:

اغلب، اولين تصوير بردارى ها با اشعه ايكس انجام مى شود و چنانچه موردى مشكوك مشاهده شود، دستور عكسبردارى به ساير روش ها صادر خواهد شد.

• CT در سرطان ریه غیر سلول کوچک:

دستگاه سى تى اسكن با چرخش به دور بدن با شعاع هاى قدرتمند اشعه ايكس، تصاوير متعددى از مقاطع مختلف بدن مى سازد، و يك كامپيوتر، تصويرى واضح از اين مقاطع ایجاد میکند كه تومورها را بهتر نشان مى دهد، مكان، شكل و اندازه آن را دقيقاً مشخص نموده، و به يافتن غدد لنفاوى بزرگ شده (كه ممكنست سرطانى باشند)، كمك شايانى مى نمايد. همچنين، با سى تى اسكن، گسترش احتمالى سرطان به مغز، كبد، غدد فوق كليوى و يا ساير اندام هاى داخلى را مى توان جستجو نمود.

• نمونه بردارى سوزنی تحت هدايت سى تى اسکن:

با كمك تصاوير دقیق دستگاه سى تى اسكن می توان يك سوزن را هدايت نمود، و از قسمت هاى سرطانى در عمق نواحى مختلف بدن (اندام هاى داخلى) نمونه بردارى نمود.

• MRI در سرطان ریه غیر سلول کوچک:

دستگاه ام آر آى با استفاده از امواج صوتى در محيط قوى مغناطيسى، تصاويرى دقيق از بافت هاى نرم بدن را ايجاد مى نمايد. (يك ماده رنگى به نام "گادولينيوم" معمولاً سياهرگى تزريق شده تا تصاوير بهترى ايجاد نماید). معمولاً از ام آرآى براى جستجوى گسترش سرطان به مغز و يا ستون فقرات استفاده مى گردد. ندرتاً برای جستجوى رشد تومور سرطانى در ناحيه مركزى قفسه سينه نیز از اين اسكن مغناطيسى استفاده مى شود.

• PET در سرطان ریه غیر سلول کوچک:

در اين نوع تصوير بردارى، از تزريق يك نوع "قند راديواكتيو" به نام "اف دى جى" به جريان خون، استفاده مى شود. سلول هاى سرطانى به دليل رشد سريع خود و نياز به مواد قندى، اين ماده راديواكتيو را جذب كرده و استفاده می کنند. با يك دوربين ويژه، از مكان هايى كه ماده راديواكتيويته را جذب نموده اند، تصوير بردارى می شود.

PET/CT اسكن: معمولاً در بيماران مشكوك به سرطان ريه از عكسبردارى توأم با سى تى اسکن و پت اسكن بهره مى برند تا بتوانند با سى تى اسكن از نقاطى كه مقدار زيادی راديواكتيو را جذب نموده،  تصاوير مقطعی دقيقى تهيه نمايند. اگر احتمالاً سرطان ريه در مراحل اولیه باشد، با اين روش مى توان دريافت كه آيا سرطان به غدد لنفاوى هم سرايت كرده يا خير، و آيا جراحى مى تواند گزينه مناسبى براى درمان باشد؟ و يا، نقاط مشكوك موجود در ديگر تصاوير به دست آمده از ساير روش ها را بهتر بررسى نمود. اما، در برآورد كارآمدى درمان ها تاثير چندانى ندارد، و براى بررسى منظم علائم بازگشت سرطان هم كاربرى چندانى ندارد.

• اسكن استخوان در سرطان ریه غیر سلول کوچک:

در اين روش يك ماده راديواكتيو تضعيف شده را به جريان خون وارد می کنند. اين ماده در بافت استخوانى متأثر از سرطان ته نشين شده، و با دوربين ويژه قابل تصوير بردارى خواهد بود. معمولاً اگر درد استخوانی وجود داشته باشد، و ساير روش ها تصاوير دقيقی از بافت استخوان ارائه نکرده باشند، از اين روش استفاده می شود.

آزمايشات در سرطان ریه غیر سلول کوچک:

ممكنست علائم و تصويربرداریها، قوياً تاكييد كنند كه سرطان ريه وجود دارد، اما تشخيص حقيقى با كاووش و مشاهده سلول هاى ريه در زير ميكروسكوپ امكان پذير است. اين سلول ها مى توانند از خلط خارج شده از ريه، از پرده هاى اطراف ريه نمونه برداری از مایع اطراف ریه، يا نمونه بر دارى از يك ناحيه مشكوك (با سوزن ويژه يا جراحى) به دست بيايند. نوع و انتخاب روش تهيه نمونه بستگى به "موقعيّت" و شرايط خواهد داشت.

• سلول شناسى (سیتولوژی) خلط:

يك نمونه از "موكوس" (خلط) خارج شده از ريه (بعلت سرفه)، براى جستجوى سلول هاى سرطانى در زير ميكروسكوپ مورد بررسى قرار مى گيرد. بهترين كار گرفتن نمونه در صبح اول وقت و سه روز متوالى مى باشد. اين روش براى يافتن تومور احتمالى رشد يابنده در راه هاى هوايى اصلى ريه، مانند سرطان سلول هاى"سنگفرشی یا اسكوواموس" مناسب است، اما براى يافتن ساير انواع سرطان ريه غير سلول كوچك مناسب نيست. در صورت مشكوك بودن به سرطان ريه، و پيدا نشدن هيچ نشانه ديگرى در خلط هاى خروجى، از آزمايشات ديگراستفاده می شود.

• Thoracentesis:

اگر تجمعى از مايعات در اطراف ريه ايجاد شده باشد به نام  (پلورال افيوژن)، پزشك اقدام به "توراسنتز: نمونه برداری از مایع ریه" مى نمايند، تا شايد دريابند كه علت آن به خاطر گسترش سرطان ريه به اين پرده هاى سطح غشاء خارجى ريه (پلورا) مى باشد يا خير. تجمع مايعات مى تواند بعلت نارسايى قلبى و يا بروز عفونت هم باشد. براى اين كار پوست را بى حس كرده و يك سوزن توخالى مخصوص را بين دنده ها فروكرده و مايعات را تخليه مى نمايند (در يك كار مشابه كه به "پر یكارديوسنتز" معروف است، مايعات تجمع يافته اطراف قلب را تخليه مى نمايند). اين مايع براى وجود سلول هاى سرطانى در زير ميكروسكوپ مورد بررسى وپژوهش  قرار مى گيرد. آزمايشات شيميايى انجام شده بر روى اين مايع در تشخيص بدخيم بودن احتمالى تومور نقش زيادى دارد. چنانچه "پلورال افيوژن" بدخيم تشخيص داده شود، عمل تخليه مايع دور ريه بازهم تكرار شده تا هم نمونه هاى بيشترى به دست بيايد و هم ريه بتواند عمل دم و باز دم را آسان تر انجام دهد.

• بیوپسی سوزنی:

پزشكان اغلب با استفاده از يك سوزن توخالى، مى توانند از نواحى مشكوك نمونه هاى كوچكى را تهيه نمايند: 

نمونه بردارى با سوزن ظریف (FNA): در اين نمونه بردارى پزشك با استفاده از يك سرنگ و سرسوزن ويژه توخالى و بسيار باريك، مقدار اندكى از سلول هاى مشكوك بافت ريه را خارج مى نمايند(نمونه بردارى اف ان آ).

‏Core biopsy: در اين روش با يك سوزن بزرگتر، از يك يا چند نقطه بافت نمونه بردارى را انجام مى دهند و چون نمونه هاى بزرگترى به دست مى آيند، اين روش ارجح تر ست. اصولاً برترى روش نمونه بردارى با سوزن نسبت به جراحى، صرفاً به خاطر اجتناب از "بُرش" است، اما مشكل، كوچك بودن نمونه است چرا كه براى هم تشخيص و هم دسته بندى نوع تغيير چرخه "دى ان آ" در سلول هاى سرطانى (براى تعيين نوع درمان) معمولاً كافى نمى باشد.

نمونه بردارى سوزنی از راه قفسه سینه: اگر تومور مشكوك در نواحى خارجى تر ريه قرار داشته باشد، سوزن نمونه بردارى با روش "فلوروسکوپى" كه تصاوير متحرك ايجاد مى نمايد، يا سى تى اسكن به داخل تومور هدايت شده و در آن فرو رفته و نمونه اى را برداشت مى نمايد. مشكل شايعى كه ممكن است پديدار شود، "نَشت" هوا به فضاى مابين ريه ها و ديواره قفسه سينه مى باشد (نوموتوراكس)، كه ايجاد اشكالاتى در تنفس مى نمايد. اگر نشت كم باشد خودبه خود درمان مى شود، اما نشت بزرگ را بايد برای یکی دو روز با قرار دادن لوله  كوچك مخصوصى در فضاى مابين پلورا و ريه ها و پمپ هوا به بيرون، تخلیه نمود تا در اين مدت محل نشت بهبود یابد.

• برونكوسكوپى:

از برونكوسكوپى براى يافتن احتمالى تومورها در مجارى "هوايى" بزرگتر و نمونه بردارى از آن ها استفاده مى شود. در جريان آن لوله اى قابل اتساع مجهز به نور و دوربين، را از طريق دهان يا بينى و از راه "تراشه" وارد ريه مى نمايند (دهان و حلق از قبل بى حس مى شود). سپس با ارسال لوازم ويژه از طريق لوله برونكوسكوپ، نمونه بردارى انجام مى شود (يا با استفاده از بُرس مخصوصى از روى غشاء راه هاى هوايى و يا با "شستشوى" راه هاى هوايى با آب نمك استريل و خارج سازى آنها)، نمونه ها را به آزمايشگاه پاتولوژى (آسيب شناسى) براى رديابى احتمالى سلول هاى سرطانى در زير ميكروسكوپ مورد بررسى و مشاهده قرار مى دهند.

روشهای بررسی انتشار سرطان درون قفسه سینه:

• سونوگرافی اندوبرانشيال:

اين روش نوعى تصوير بردارى با امواج صوتى مى باشد كه در آن دستگاه ويژه اى را در ابتداى لوله برونكوسكوپ قرار مى دهند و با حركت دادن آن در جهات مختلف و جمع آورى انعكاس امواج صوتى، تصاويرى از بزرگ شدگى احتمالى غدد لنفاوى را در فضاى مابين دو ريه (مدياستينوم) به دست مى آورند. چنانچه نياز باشد با هدايت سوزن نمونه بردارى از طريق دستگاه برونكوسكوپ، نمونه ها را تهيه و براى بررسى ومشاهده به آزمايشگاه ارسال مى نمايند.

• سونوگرافی از طریق اندوسکوپی مری: 

در اين روش طرز كار شبيه روش قبل مى باشد، اما از دستگاه اندوسكوپ (ويژه معاينات گوارشى)، استفاده شده، و دستگاه توليد امواج صوتى را وارد مرى (كه در پشت لوله هواى دو ريه قراردارد) می نمایند. در صورت لزوم پس از تصوير بردارى (با جمع آورى انعكاس امواج صوتى)، با ارسال سوزن نمونه بردارى از راه اندوسكوپ، نمونه بردارى از بافت ها و غدد لنفاوى مابين ريه ها، را نیز انجام مى دهند، و براى بررسى با ميكروسكوپ به آزمايشگاه ارسال مى نمايند.

• مدیاستینوسکوپی و مدیاستینوتومی در سرطان ریه غیر سلول کوچک: 

اين روش ها براى مشاهده و نمونه بردارى احتمالى از فضاى بين دو ريه (مدياستينوم) در قفسه سينه، و در اتاق عمل انجام مى پذيرد (يعنی مشاهده مدياستينوم يا نمونه بردارى از آن). بيمار تحت بيهوشى كامل قرار داده شده  و تفاوت اصلى بين اين دو، در اندازه بُرش مى باشد.

مدياستينوتومى: در اين روش جراح برشى به طول دو اينچ (پنج سانتى متر)، را بين دنده هاى دو و سه سمت چپ قفسه سينه ايجاد نموده (در مجاورت جناغ)، و به اين وسيله از غدد لنفاوى اى كه در روش مدياستينوكوپى قابل دسترس نيستند نمونه بردارى لازمه را انجام مى دهد.

• توراكوسكوپى:

در اتاق عمل و در شرايط بيهوشى انجام مى شود (جهت نمونه بردارى از غدد لنفاوى فضاى مدياستينوم و خود جداره ديواره قفسه سينه). در بغل ديواره قفسه سينه شكافى ايجاد مى نمايند (گاهى لازم است چند شكاف ايجاد شود)، و با ورود لوله اى مجهز به  دوربين و نور، پزشك با مشاهده قفسه سينه و فضاى بين ريه ها (چنانچه لازم باشد) نمونه بردارى را انجام مى دهد. از اين روش گاهى براى برداشتن قسمتى از يك ريه (البته در ابتداى پديدارى سرطان ريه)، بهره مى برند.

آزمايش نمونه ها در آزمايشگاه و ساير آزمايشات:

نمونه هاى گرفته شده در آزمايشگاه پاتولوژى، توسط پزشك متخصص براى تعيين نوع سرطان (يعنى ادراك اين موضوع كه آيا ريه خود سرطانى شده و يا از اندام هاى ديگر به آن رسيده است)، در زير ميكروسكوپ مورد بررسى قرار داده شده و اين موضوع براى تعيين نوع درمان نيز بسيار مهم مى باشد.

• (IHC) Immunohistochemical tests:

براى انجام اين آزمايش، نمونه هاى بسيار نازكى را روی "اسلايد" ميكروسكوپ قرار داده و با نوعى خاص از پروتئين "آنتى بادى" (كه فقط به مواد خاصى مى چسبد) كه تنها در سلول هاى سرطانى ويژه اى وجود دارند، آن را تركيب نموده و چنانچه سلول هاى سرطانى حاوی آن مواد خاص باشد، آنتى بادى به آن ها می چسبد و متخصص آزمايشگاه به آن ها مواد شيميايى لازمه را مى افزايد تا تغيير رنگ ايجاد شده و نتيجه اين تغيير رنگ، تشخيصی خواهد بود.

• آزمايشات مولكولى:

در برخى موارد  پزشك ممكن است پى به تغييرات خاصى در ژن هاى سلول هاى سرطانى ببرد كه به معناى تاثیر"داروهای هدفمند" (تارگت تراپی)، است و می توانند در درمان نقش مهمى را بازى نمايند، به طور مثال: 

Epidermal growth factor receptor (EGFR) "اى جى اف آر"، پروتئينى است كه گاهى در مقادير زياد بر سطوح سلول هاى سرطانى پديدار مى شود و به رشد آن ها كمك مى نمايد. به نظر مى رسد داروهايى كه آنرا هدف میگیرند، بهترين اثر عليه سرطان هاى ريه دارای جهش ژن "اى جى اف آر" را دارند. در گروه هاى مشخص همچون آسيايى ها، زنان، و يا، افراد غير سيگارى شيوع بيشترى دارند. اما، به نظر نمى رسد اين داروها در بيمارانى كه سلول هاى سرطان شان حاوى تغييرات ژن "كى راس" است، موثر باشد. پزشكان در حال آزمايش اين داروهاى مدرن بر تغييرات اين ژن ها مى باشند تا به تاثير آن ها و چگونگى اين اثر بتوانند بهتر پى ببرند.

حدود پنج درصد از سلول هاى سرطان ريه غير سلول كوچك، داراى تغييراتى در ژن "آلک" هستند (اين ژن در سلول هاى سرطان، غير سيگارى ها و يا سيگارى هاى سبك كه نوعى سرطان زير مجموعه سرطان ريه غير سلول كوچك را دارند وجود دارد)، و توسط دانشمندان تحت آزمايشاتى براى يافتن "داروى هدفمند" مناسب براى درمان آن ها مى باشد.

• ‏آزمايشات خون:

آزمايشات خون در تشخيص سرطان ريه كاربردى ندارند، اما نمايان گر خوبى از وضعيت كلى سلامت بيمار هستند مثلاً مى توانند در تصميم گيرى صحيح براى انجام عمل جراحى بر بيمار، كمك بزرگى باشند. شمارش كامل گلبول هاى خون براى تعيين دقيق سلول هاى مختلف خون، از اين نظر ضرورت دارد كه ببينند آيا بيمار كم خونى دارد يا خير (كم بودن گلبول هاى قرمز)، آيا در خطر خونريزى قرار دارد يا خير (كم بودن پلاكت هاى خون)، آيا احتمال ابتلا به انواع عفونت را دارد يا خير (كم بودن گلبول هاى سفيد خون). در ضمن اگر بيمار تحت شيمى درمانى قرار داشته باشد، اين شمارش بايد دائماً (براى پايش ميزان تاثير داروها بر روند سلول سازى مغز استخوان)، انجام شود. آزمايش مواد شيميايى موجود در خون هم (كه نشان دهنده عملكرد غير عادى برخى اندام ها مثل كليه، كبد ... ويا استخوان ها مى باشد) ضرورت دارد، زيرا ممكنست بر اثر گسترش سرطان به اين اندام ها تغییر کرده باشد.

• ‏آزمايش عملكرد تنفسى ريه ها (PFT) در سرطان ریه غیر سلول کوچک:

اين آزمايشات اغلب بعد از تشخيص سرطان ريه براى برآورد چگونگى كاركرد ريه ها انجام مى شود، (مثلاً بدانيم كه چه ميزان برونشيت حاد يا "امفيزما" وجود دارد). اين آزمايش خصوصاً اگر جراحى به عنوان يك گزينه مناسب براى درمان سرطان ريه درنظر گرفته شده باشد، ضرورت دارد. جراحى براى درمان، به منزله خارج سازى قسمت و يا تمامى يكى از ريه ها مى باشد و بايد ازقبل نسبت به كاركرد ريه ها مطلع باشيم. ممكنست در برخى افراد با عملكرد ضعيف ريه (مثلاً سيگارى ها)  آنقدر از "ريه" باقى نمانده باشد كه بتوانند حتى خارج سازى قسمتى از آنرا تحمل نمايند. پس جراح مى تواند تصميم بگيرد كه ایا عمل گزينه خوبى است و يا چقدر ریه بايد خارج شود.

براى اين آزمايش، معمولاً بيمار در لوله دستگاهى خاص دم و باز دم را انجام مى دهد، كه اين دستگاه ميزان جريان هوا را اندازه گيرى  مى نمايد. گاهى همراه با اين آزمايش، تست اندازه گيرى گازهاى خونِ سرخرگ ها هم انجام مى شود تا ميزان اكسيژن و يا دى اكسيد كربن موجود در جريان خون را مورد سنجش قرار بدهند.

"اگر سوالی دارید، بپرسید."