علت شناسی سرطان خون (لوسمی) حاد لنفوئیدی ALL

Acute Lymphoid Leukemia (ALL) Etiology

ريسك فاكتورهاى لوسمى حاد لنفوئيدى ALL:

فقط تعداد اندكى ريسك فاكتور كه ممكنست بر احتمال ابتلا به لوسمى حاد لنفوئيدى بيافزايد، شناخته شده است.

• مواجهه با اشعه و خطر ALL:

دوُز بالای تشعشعات مى تواند بر احتمال ابتلا به لوسمى هاى حاد ميلوئيدى و لنفوئيدى بيافزايد. ژاپنى هايى كه از انفجار بمب هاى هسته اى (اتمى) هيروشيما و ناكازاكى جان سالم به در برده بودند، غالباً طى ٦ تا ٨ سال بعد در از مواجهه با اشعه هاى حاصل از شكافت هسته اى، مبتلا به لوسمى هاى حاد شدند. پرتودرمانى سرطان ها نيز بر ريسك ابتلا به لوسمى، خصوصاً لوسمى حاد لنفوئيدى مى افزايد (به نظر مى رسد همزمانى پرتودرمانى با شيمى درمانى، بر ميزان اين ريسك بیفزايد).

افزايش خطر ابتلا در اثر عكسبردارى اشعه ايكس مشخص نمى باشد. تابش اشعه بر جنين، خصوصاً در اولين ماه هاى تشكيل، احتمالاً با ريسك بالتر ابتلا به لوسمى همراه خواهد بود، اما ميزان اين ريسك هم مشخص نمى باشد. از آن جايى كه دوزهاى پايين تر تابش، احتمالاً ريسك ایجاد لوسمى كمتری را دارند، پزشكان سعى می کنند ميزان مواجهه با اشعه اشخاص را به حداقل ممكن برسانند.

• مواجهه با مواد شيميايى و خطر ALL:

برخى داروهاى شيمى درمانى و يا مواد شيميايى خاص، بر احتمال ابتلا به لوسمى حاد لنفوئيدى مى افزایند، مثال: بَنزن (بنزول) حلّال مورد استفاده در صنايع لاستيك سازى، پالايشگاه هاى نفت، پتروشيمى ها، صنايع كفش، صنايع مرتبط با سوخت هاى گازوئيلى، که در دود سيگار، بعضى چسب ها، مواد تميزكننده، شوينده، محصولات هنرى، و مواد رنگ زدا وجود دارد. (مواجهه با مواد شيميايى، خطر ایجاد لوسمى حاد ميلوئيدى را بیشتر از لوسمى حاد لنفوئيدى افزایش می دهد).

• آلودگى هاى ويروسى و خطر ALL:

• ويروس لوسمى/لنفوم سلول "تى" (HTLV-1) و خطر ALL:

مى تواند موجب يك نوع كمياب از لوسمى حاد لنفوئيدى سلول تى شود كه اغلب قريب به اتفاق موارد آن در ژاپن يا منطقه درياى كارائيب ديده شده و در امريكا شيوعى ندارد.

• ‏ویروس اپشتن-بار (EBV) و خطر ALL:

در آفريقا آلودگى به ويروس نه تنها با بروز لنفوم بوركيت Burkitt مرتبط است بلكه با بروز لوسمى حاد لنفوئيدى هم ارتباط دارد. در امريكا اين ويروس در اغلب قريب به اتفاق موارد موجب "مونونوكلئوز عفونى" مى شود.

• سندرم هاى ژنتيكى ارثى و خطر ALL:

به نظر نمى رسد كه يك بيمارى ارثى باشد، و در ميان خانواده ها (چنانچه فردى از افراد خانواده هم مبتلا شده باشد) شيوعى ندارد. اما، بعضى سندرم هاى ارثی حامل تغييرات (جهش) ژنتيكى بوده و به نظر مى رسد بر ريسك ابتلا به لوسمى حاد لنفوئيدى مى افزايند، شامل:

• سندروم داون Down syndrome 
• سندروم كلاين فلتر Klinefelter syndrome 
• كم خونى فانكونى Fanconi anemia 
• سندروم بلوم Bloom syndrome 
• آتاكسيا-تِلانژاكتازيا Ataxia-telangiectasia
• نوروفيبروماتوز Neurofibromatosis

• نژاد و خطر ALL:

لوسمى حاد لنفوئيدى در نژاد سفيد نسبت به آمريكايى - آفريقايى شيوع بيشترى دارد، اما دلایل آن مشخص نمى باشد.

• جنسیت و خطر ALL:

ميزان پديدارى اين بيمارى در ميان مردان اندكى بيش از زنان مى باشد، اما دلائل آن مشخص نيست.

• داشتن دوقلوى همسان و خطر ALL:

اگر فردى داراى "قُل" همسان باشد كه در سال اول زندگى به لوسمى حاد لنفوئيدى مبتلا شده است، احتمال بروز بيمارى در وى نيز بسيار بالا مى باشد.

فاکتورهای خطر اثبات نشده و بحث برانگيز در ALL:

• زندگى در نزديكى كابل هاى فشارقوى برق
• استفاده از تلفن همراه
• مواجهه با گازوئيل، بنزين، حشره كش ها
• كشيدن سيگار
• استفاده از رنگ مو

تا به حال با قاطعيت ارتباط آن ها با لوسمى حاد لنفوئيدى مشخص نشده و تحقيقات در اين زمينه ادامه دارد.

دلایل پیدایش لوسمى حاد لنفوئيدى (ALL):

اندكى از افراد مبتلا، داراى يك، دو یا سه ريسك فاكتور شناخته شده دارند، اما اكثريت آنان هيچ ريسك فاكتورى ندارند و دليل بروز سرطان در ايشان تا اين زمان ناشناخته است. براى حاملين ريسك فاكتورها نيز راهى وجود ندارد كه با قاطعيت بگوييم دليل ابتلا به ALL، فلان ريسك فاكتور خاص بوده است.

در طى ساليان اخير، محققين با اكتشافات شگرف، دريافته اند كه چگونه بعضى جهش هاى مشخص DNA موجب مى شود سلول هاى طبيعى مغز استخوان به سلول هاى لوسمى تبديل شوند. عملكرد و رشد سلول هاى نرمال عمدتاً بر پایه اطلاعات موجود در كروموزوم سلول ها، قرار دارد (كروموزوم ها، از مولكول هاى بلند DNA ساخته شده اند).

‏DNA ها، تشكيل دهنده ژن هاى ما (دستورالعمل هاى چگونگى كاركرد سلول) مى باشند. بعضى ژن هاى مشخص حامل دستوراتى در مورد زمان بندىِ رشد و تقسيم سلول ها مى باشند كه به آن ها آنكوژن اطلاق مى شود. بعضى ديگر، اين سرعت رشد و تقسيم را كنترل نموده و عامل مرگ به موقع سلول ها مى باشند كه به آن ها سركوبگرهاى تومور مى گويند.هر گاه سلولى آماده تقسيم شدن مى شود، بايد يك نسخه جديد (كپى) از DNA كروموزوم هايش را تهيه نمايد. گاهى اين فرآيند ناقص است و "اشتباهاتى" در آن بروز مى نمايد كه ژن هاى كروموزوم ها را تحت تأثیر قرار داده و جهش هاى ايجاد شده (به وسيله فعال كردن بيش از حد ژن هاى آنكوژن، يا عدم فعالیت ژن هاى سركوبگر تومور)، منجر به بروز سرطان مى شود.

"جابجايى" شايع ترين نوع تغيير در DNA مى باشد، كه موجب بروز لوسمى مى گردد. انسان در تمامى سلول هايش 23 جفت كروموزوم دارد. جابجايى به اين معنى است كه قسمتى از DNA يك كروموزوم جدا شده و به كروموزوم ديگرى متصل مى گردد. در نقطه اين انفصال و اتصال، ژن ها تحت تاثير قرار گرفته و مثلاً مى توانند موجب فعال شدن بيش از حد آنكوژن ها و يا عدم فعاليت ژن هايى بشوند كه در حالت نرمال به بلوغ سلول ها كمك مى نمايند. بيشترين جابجايى كه در بالغين منجر به بروز لوسمى حاد لنفوئيدى مى شود، بعنوان كروموزوم فيلادلفيا شناخته شده و شامل جابجايى قسمت هايى از DNA  بين دو كروموزوم ٩ و ٢٢ مى شود (t(9 ; 22 (در بزرگسالان از هر چهار مورد لوسمى حاد لنفوئيدى یک نفر اين جهش را دارد). جابجايى هاى كمتر شايع معمولاً بين كروموزوم هاى 4 و 11 (4;11) t، و يا 8 و 14  (8;14) t اتفاق مى افتد.

ساير جهش هاى كروموزومى مانند "حذف" (از دست رفتن قسمتى از كروموزوم) و يا "وارونگی" (وارونه شدن ترتيب اجزا DNA در قسمتى از كروموزوم) هم مى تواند در ایجاد ALL موثر باشند (اگر چه احتمال كمى دارند). در بسيارى از موارد، جهش هاى ژنتيكى كه مسبب بيماری، ناشناخته باقى مانده اند. پزشكان سعى دارند كه چرايى پديدارى اين جهش ها و چگونگى منجر شدن اين تغييرات به لوسمى ها را دريابند (ميدانيم كه تمامى موارد لوسمى از تغييرات ژنتيكى یکسانى برخوردار نيستند). بعضى جهش ها بيشتر دیده شده و برخى به نظر مى رسد كه در چشم انداز حيات آتى (پيش آگهى) فرد تاثيرات بيشترى داشته باشند.

تعدادى از افراد مبتلا به سرطان هاى خاص، حامل جهش هايى ژنتيكى به ارث رسيده از يكى از والدين خود هستنند، اما به ندرت اين جهش هاى وراثتی موجب بروز ALL می شود. معمولاً جهش هاى DNA عامل پیدایش لوسمى حاد لنفوئيدى، پيش از آن كه ارثى باشند، اكتسابى هستند و در دوران زندگى فرد اتفاق افتاده اند و مى توانند نتيجه تشعشعات و مواد شيميايى سرطانزا باشند. اما بازهم در اكثر موارد دليل اصلى پىدایش لوسمى ناشناخته خواهد ماند.

"اگر سوالی دارید، بپرسید."