علت شناسی سرطان تخمدان

Ovary Cancer Etiology

علل سرطان تخمدان هنوز به ­وضوح مشخص نشده است. سابقه خانوادگی یک عامل خطر است، اما تنها حدود 10٪ از سرطان تخمدان ارثی هستند. هنوز عامل خطر تغذیه‌ای روشنی که مرتبط با سرطان تخمدان باشد وجود ندارد. برخی مطالعات نشان داده‌اند که ممکنست چاقی و یک رژیم غذایی پرچرب (به‌ ویژه چربی اشباع‌ شده) خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهد. نقش فعالیت بدنی درخطر سرطان تخمدان مشخص نیست. مطالعات مربوط به سبزیجات، میوه‌ها، گوشت، فراورده‌های لبنی و الکل، ارتباط مشخصی را با خطر ابتلا به سرطان تخمدان پیدا نکرده‌اند.

برخی مطالعات نقش احتمالی خوردن غذاهای حاوی سویا و نوشیدن چای (بخصوص چای سبز) در کاهش خطر سرطان تخمدان را نشان می­دهند اما همه مطالعات به این نتایج نرسیدند.

تاکنون روشن نشده است که چگونه فعالیت‌های تغذیه‌ای و فیزیکی ممکن است با خطر سرطان تخمدان مرتبط باشد، بنابراین نمی­ توان پیشنهادات محکمی را ارایه کرد.

عوامل خطر سرطان تخمدان چیست؟

فاکتور خطر چیزی است که شانستان را برای ابتلا به بیماری مانند سرطان تغییر می‌دهد. سرطان­های مختلف دارای عوامل خطر مختلف هستند. برای مثال، قرار گرفتن در معرض نور آفتاب شدید، یک عامل خطر برای سرطان پوست است. سیگار کشیدن یک عامل خطر برای تعدادی از سرطان­ها است.

اما عوامل خطر به ما همه‌چیز را نمی‌گوید. داشتن یک عامل خطر یا حتی چند عامل خطر، به این معنا نیست که شما حتما به بیماری مبتلا خواهید شد. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری ممکنست هیچ عامل خطر شناخته‌ شده‌ای نداشته باشند. حتی اگر یک زن مبتلابه سرطان تخمدان دارای یک عامل خطر است، بسیار دشوار است بدانید که چقدر این عامل خطر ممکن است به ایجاد سرطان کمک کرده باشد. محققان چندین عامل خاص را کشف کرده‌اند که احتمال ابتلا به سرطان اپیتلیال تخمدان را افزایش می‌دهد. این عوامل خطر برای دیگر سرطان‌های تخمدان مانند تومورهای سلول‌های زایا و تومورهای استرومائی کمتر به‌کاربرده می­شوند.

سن و سرطان تخمدان:

خطر ابتلا به سرطان تخمدان با سن افزایش می‌یابد. سرطان تخمدان در زنان کمتر از 40 سال نادر است. بیشتر سرطان‌های تخمدانی پس از یائسگی ایجاد می‌شود. نیمی از سرطان‌های تخمدان در زنان 63 ساله و بالاتر رخ می­دهد.

چاقی و سرطان تخمدان:

مطالعات مختلف ارتباط چاقی و سرطان تخمدان را نشان داده اند. به‌طورکلی، به نظر می‌رسد زنان چاق (کسانی که دارای شاخص توده بدنی حداقل 30 هستند) دارای خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان تخمدان هستند.

سابقه تولید مثل و سرطان تخمدان:

زنانی که قبل از سن 26 سالگی حامله شده­ اند خطر ابتلا به سرطان تخمدان کمتری دارند. خطر ابتلا به سرطان تخمدان با هر حاملگی کامل کاهش پیدا می­کند. زنانی که اولین بارداری کامل خود را پس از 35 سالگی داشته‌اند یا هرگز باردار نشده اند، خطر ابتلا به سرطان تخمدان بیشتری دارند.

تغذیه با شیر مادر ممکن است خطر ابتلا را کاهش دهد.

جلوگیری از بارداری و سرطان تخمدان:

زنانی که قرص پیشگیری از بارداری خوراکی استفاده می­کنند (قرص‌های ضدبارداری) خطر ابتلا به سرطان تخمدان کمتری دارند. این خطر با استفاده 3 تا 6 ماه از قرص کمتر می‌شود و در زنانی که قرص‌ها را طولانی­تر استفاده می­کنند باز هم پایین­تر است. این خطر پایین‌تر برای چندین سال پس از قطع مصرف قرص ادامه دارد.

مطالعه اخیر نشان می‌دهد که زنانی که از داروهای depot medroxyprogesterone acetate (DMPA or Depo-Provera CI^®) یک داروی ضدبارداری تزریقی هورمونی، استفاده می­کند خطر ابتلا به سرطان تخمدان کمتری دارند. اگر خانم‌ها از این داروها برای 3 سال یا بیشتر استفاده می‌کردند خطر ابتلا به سرطان تخمدان در آن­ها بیشتر کاهش پیدا می­ کرد.

جراحی زنان و زایمان و سرطان تخمدان:

بستن لوله (با داشتن لوله‌های بسته‌) ممکنست احتمال بروز سرطان تخمدان را تا دوسوم کاهش دهد.به نظر می‌رسد هیسترکتومی (درآوردن رحم بدون بیرون آوردن تخمدان) نیز خطر ابتلا به سرطان تخمدان را در حدود یک‌ سوم کاهش دهد.

داروهای باروری و سرطان تخمدان:

در برخی مطالعات، محققان دریافتند که استفاده از داروهای باروری کلومیفن سیترات (Clomid) برای بیش از یک سال ممکن است خطر ابتلا به تومور تخمدان را افزایش دهد. خطر ابتلا به این بیماری در خانم­هایی که در طول مصرف این دارو حامله نشده ­اند بیشتر است. به نظر می‌رسد داروهای باروری خطر ابتلا به تومورهای تخمدانی از نوع با قابلیت بدخیمی پایین را افزایش می‌دهد. اگر شما داروهای باروری مصرف می‌کنید، باید درباره خطرات احتمالی با پزشک خود صحبت کنید. با اینحال، ممکنست زنان نابارور در معرض خطر بالاتری (در مقایسه با زنان بارور) باشند حتی اگر از داروهای باروری استفاده نکنند.

آندروژنها و سرطان تخمدان:

آندروژنها هورمون‌های مردانه هستند. دانازول دارویی است که سطح آندروژن را افزایش می‌دهد که در یک مطالعه کوچک با افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان مرتبط بوده است. در مطالعۀ وسیع­تر این ارتباط تأیید نشده است اما زنانی که آندروژن دریافت کرده ­اند در معرض خطر بالاتر ابتلا به سرطان تخمدان هستند. برای پیدا کردن نقش آندروژن­ها در سرطان تخمدان به مطالعات بیشتری نیاز است.

استروژن درمانی و هورمون درمانی و سرطان تخمدان:

برخی مطالعات اخیر نشان می‌دهد زنانی که پس از یائسگی از استروژن استفاده کرده­ اند خطر ابتلا به سرطان تخمدان در آن­ها افزایش‌یافته است. خطر ابتلا به سرطان تخمدان در خانم‌هایی که سال­های متمادی از استروژن به ­تنهایی (بدون پروژسترون) استفاده کرده ­اند بسیار زیاد است (حداقل 5 یا 10 سال). خطر ابتلا به این عارضه برای زنانی که استروژن و پروژسترون را باهم دریافت کرده­ اند کمتر است.

سابقه خانوادگى سرطان هاى پستان، تخمدان و راست روده:

سرطان تخمدان تا ميزان زيادى ارثى است و چنانچه دختر، خواهر و يا مادر شما مبتلا شده باشد، احتمال ابتلا شما نيز بالاست (هر چه تعداد آشنايان مبتلا بيشتر باشد، احتمال بالاتر است). از طرف پدرى هم مى تواند به "ارث" برسد. يك سابقه خانوادگى در مورد سرطان راست روده يا پستان، موجب افزايش احتمال ابتلا به سرطان تخمدان مى شود و علت آن جهش (تغيير) ژن هاى مشخصى است كه موجب بروز سندرم سرطان خانوادگى مى شود.

سندرم های سرطان خانوادگى Family cancer syndromes:

حدود ٥ تا ١٠ درصد سرطان هاى تخمدان، قسمتى از اين سندرم را تشكيل ميدهند كه از حاصل توارث ژن هاى جهش یافته خاصی است.

• سندرم سرطان پستان و تخمدان ارثى:

ژن هايى هستند كه اگر "جهش" آن ها به شما ارث رسيده باشد (مثلاً ژن BRCA1 و BRCA2)، موجب بروز اين سندرم مى شوند. اين دوژن وقتى طبيعى و سالم باشند، خود پروتئين هايى را مى سازند كه براى جلوگيرى از سرطان و رشد غيرطبيعى سلول ها به كار مى روند (سركوبگر هاى تومور)، اما اگر شما جهش (نقصى) يكى از اين دو ژن را به ارث برده باشيد (از هر يك از والدین)، اين پروتئين ضد سرطان كمتر موثر بوده و احتمال ابتلا به سرطان پستان يا تخمدان زياد مى شود (جهش اين ژن ها، در يهوديان اشكنازى، ١٠ برابر بيشتر از سایر ملت ها و قوميت ها ی آمريكا است) از هر ١٠٠ نفر با جهش ژن BRCA1، بين ٣٥ تا ٧٠ نفر به سرطان تخمدان مبتلا مى شوند. جهش ژن BRCA2 موجب بروز سرطان تخمدان در ١٠ تا٣٠ درصد افراد (حاملين آن) قبل از سن ٧٠ سالگى خواهد شد. اين جهش ها همچنين ريسك سرطان لوله هاى فالوپ و سرطان هاى اوليه صفاقى را افزايش مى دهند. درحالیکه در افراد عادی حدود ٢ درصد زنان در طول عمر خود با سرطان تخمدان روبرو خواهند شد.

• سندرم هامارتوما (PTEN tumor hamartoma syndrome):

اين سندرم كه با نام بيمارى "كاودِن" Cowden هم شناخته مى شود، ابتدا به شكل مشكلات تيروئيدى، سرطان تيروئيد و يا سرطان پستان بروز مى نمايد، همچنين احتمال سرطان تخمدان در آن زياد است. جهش به ارث رسيده در ژن PTEN موجب بروز عوارض آن مى شود.

• سرطان ارثى غيرپوليپى روده بزرگ (Hereditary nonpolyposis colon ca):

زنانى كه اين سندرم را داشته باشند، احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ در ايشان بسيار بالاست. همچنين احتمال سرطان بافت مخاطى رحم و تخمدان در ايشان بسيار بالاست. ژن هايى مثل 

‏PMS2 ,PMS1 ,TGFBR2 ,MSH6 ,MSH2 ,MLH3 ,MLH1

مى توانند باعث آن بشوند. نمونه غير طبيعى اين ژن ها، از توانايى بدن در اصلاح آسيب DNA "دى ان آ" مى كاهد. احتمال ابتلا به سرطان تخمدان در طول زندگى (با اين ژن هاى ارثى)، ١٠ درصد مى باشد. بيش از يك درصد از تمام سرطان هاى سلول هاى پوششى تخمدان، در زنان حامل اين سندرم اتفاق مى افتد (نام قديمى تر آن سندرم لينچ مى باشد).

• سندرم پوتز-جگرز (Peutz-Jeghers syndrome):

كسانى كه به اين سندرم مبتلا باشند، در دوران جوانى پوليپ هاى متعددى در معده و روده دارند، و نيز احتمال بالاى ابتلا به سرطان هاى مسير تغذيه (هضم) مانند: مرى، معده، روده باريك و روده بزرگ را دارند. زنان مبتلا به اين سندرم، احتمال بالای ابتلا به سرطان سلول هاى پوششى تخمدان و نوعى تومور "استرومال" را دارند. عامل اين سندرم، جهش ژن STK11 است.

• پوليپ هاى مرتبط با ژن "ام يوتى واى اچ" (MUTYH associated polyposis):

كسانى كه مبتلا به اين سندرم باشند، پوليپ هاى بسيارى در روده بزرگ و باريك آنان پديدارشده و احتمال بالاى ابتلا به سرطان روده بزرگ دارند. احتمال سرطان تخمدان و مثانه هم بالا مى رود و علت آن جهش در ژن MUTYH است.

سابقه شخصى سرطان پستان:

اگر شما قبلاً سرطان پستان داشته ايد، احتمال سرطان تخمدان نيز در شما بالا مى رود. برخى از ريسك فاكتورهاى سرطان تخمدان، نيز براحتمال سرطان پستان مى افزايد (احتمال سرطان تخمدان، بعد از سرطان پستان، در زنانى كه سابقه خانوادگى در سرطان پستان داشته اند، بسيار زياد است.) و اين سابقه خانوادگى به دليل جهش ژن هاى BRCA1 و BRCA2 است.

پودر تالك و سرطان تخمدان:

ممکنست استفاده از پودر تالك در ناحيه تناسلى، به علت داشتن ماده شيميايى آزبست، موجب افزايش بسيار اندك بروز سرطان تخمدان شود. البته از ١٩٧٠ به بعد (طبق قانون)، پودرهاى بدن و صورت بايد بدون آزبست باشد. در ضمن هيچ رابطه اى بين سرطان هاى زنان و پودر نشاسته ذرت پيدا نشده است.

رژيم هاى غذايى و سرطان تخمدان:

يك مطالعه در طى چهار سال بر روى زنانى كه از وعده هاى غذايى كم چربى استفاده کرده بودند، خبر از كم شدن سرطان تخمدان دارد. مطالعات كمى هم نشان از كاسته شدن از ريسك سرطان تخمدان، با خوردن فراوان سبزیجات و ميوه ها دارد. توصيه ما اين است كه حداقل روزى سه فنجان سبزى و ميوه مصرف نماييد و چندين وعده محصولات سبوس دار نان، برنج، غلات، بقولات، پاستا، ... استفاده نماييد. گوشت قرمز و محصولات فرآورى شده آن را كمتر مصرف نماييد. حتى اگر تاثير اين غذاها بر سرطان تخمدان نا معلوم باشد، استفاده از اين رژيم غذايى، در پيشگيرى از بسيارى بيمارى ها موثر است.

‏مسکن ها و سرطان تخمدان:

در بعضى مطالعات ديده شده كه خوردن آسپيرين و استامينوفن، از احتمال ابتلا به سرطان تخمدان مى كاهد، اما نياز به تحقيقات بيشترى دارد. كسانى كه به دلایلى از خوردن آسپيرين منع شده اند، نبايد براى پيشگيرى از سرطان تخمدان، شروع به مصرف آن  نمايند. در ضمن كشيدن سيگار يا مصرف مشروبات الكلى با پديدارى سرطان تخمدان، ارتباطى ندارد.

دلیل پیدایش سرطان تخمدان:

تا اين زمان، ما دلایل دقيق آن را نمى دانيم. همان گونه كه در قسمت قبل گفتيم، ما فقط از چند عامل كه احتمال بروز سرطان  سلول هاى پوششى تخمدان را افزايش مى دهند، خبر داريم. اطلاع ما از ريسك فاكتورهای سرطان سلول هاى "زایا" و يا تومورهاى استرومال تخمدان اندک است.

بعضى تئورى ها بر عوامل تغيير دهنده ريسك ابتلا تمرکز دارند: مثلاً آبستنى و يا خوردن قرص هاى ضد حاملگى، هردو از ريسك ابتلا به سرطان تخمدان مى كاهند و چون هردو اين ها، از ميزان آزاد شدن تخمك ها كم مى نمايند، برخى گفته اند شايد علت سرطان تخمدان، عمل ساخت و رها سازى تخمك باشد. همچنين ما مى دانيم كه، بستن لوله هاى تخمدان و يا خارج سازى رحم از ريسك سرطان تخمدان كم مى نمايد. تئورى توضيح دهنده آن مى گويد بعضى مواد سرطان زا، با ورود از راه واژن، عبور از رحم و رسوخ به لوله هاى فالوپ، نهايتاً به تخمدان ها مى رسند، و اين مى تواند توضيح دهد كه چگونه خارج سازى رحم و يا بستن لوله هاى فالوپ، از ريسك ابتلا مى كاهد. همچنين گفته شده كه هورمون هاى مردانه (آندروژن) باعث سرطان تخمدان مى شود.

در درك اين موضوع كه چگونه تغييرات "دى ان آ" باعث مى شود سلول هاى عادى و طبيعى، سرطانى شوند بايد گفت: چرخه DNA حامل دستوراتى براى تمامى اعمال سلول ها مى باشد. منبع "دى ان آ" ما پدر و مادرمان هستند و ما به اين دليل، شبيه به آنان مى شويم. بعضى از ژن ها (قسمتى از دى ان آ) دستور چگونگى رشد و تقسيم سلول و كنترل اين فرآيند پيچيده را حمل مى کنند و جهش (نقص) اين ژن ها، منجر به پديدارى سرطان مى شود.

اغلب جهش هاى DNA كه منجر به تغييرات ژنتيكى و منتهى به سرطان تخمدان مى شود، ارثى نيستند، بلكه در دوران زندگى يك زن پديدار مى شوند. ممكنست بعضى از اين جهش ها، در برخى سرطان ها، معلول عوامل محيطى (همانند پرتو ها و يا مواد شيميايى مضر و سرطان زا) باشد، اما اين موضوع در مورد سرطان تخمدان صدق نمى نمايد. محققين هيچ عنصر و يا ماده اى را نتوانسته اند به سرطان تخمدان مربوط سازند. دليل اغلب جهش ها نا معلوم خواهد ماند. بعضى تحقيقات نتيجه گيرى نموده اند كه شايد با تست هاى ژنتيكى روی بعضى ژن هاى خاص مانند TP53 (سركوب گر تومور) و يا HER2 (آنكوژن)، بتوان در مورد چشم انداز آينده زنان نظر داد.