تشخیص سرطان تیروئید

Thyroid Cancer Diagnosis

شرح حال پزشكى و معاينه تیروئید:

اگر شما هر يك از علایم مشخصه سرطان تيرویيد را داشته باشيد، پزشك متخصص در مورد تاريخچه پزشكى شما و خانواده تان، و ريسك فاكتورهاى احتمالى (كه شما حامل آن ها مى باشيد)، سوالاتى پرسيده خواهد شد. اگر فردى در خانواده شما سرطان تيروئيد (خصوصاً نوع مدولار) داشته باشد، ويا تومور"فئوكروموسايتوما" داشته باشد، مهم است كه پزشك از اين موضوع آگاهى داشته باشد. در هنگام معاينه بدنى، پزشك به اندازه و "استحكام" غده تيروئيد شما توجه مى نمايد كه به چه ميزان است و آيا گره هاى لنفاوى گردن شما متورم است يا خير.

نمونه بردارى از تیروئید:

اگر گره يا برجستگى مشكوك در گردن داشته باشيد، ابتدا از شما آزمايشات خون، سونوگرافى، ويا اسكن با "يد راديواكتيو" انجام خواهد شد. در صورت نياز به نمونه بردارى، اين كار به روش "FNA" انجام خواهد شد. پس از بى حس نمودن ناحيه مورد نظر، با استفاده از يك سوزن باريك توخالى، چندين سلول و مقدارى مايع مترشحه (از چند ناحيه مختلف غده تيروييد )، بيرون كشيده می شود و سلول ها در لابراتوار آسيب شناسى (پاتولوژى)، در زير ميكروسكوپ تحت بررسى دقيق قرار می گیرد. معمولاً هنگام نمونه گيرى خونريزى اتفاق نمى افتد اما چنانچه از آسپيرين يا ساير رقيق كننده هاى خون استفاده مى نماييد، پزشك را مطلع نماييد. نمونه گيرى ها، معمولاً در تمام غده هاى تيروئيد بزرگ شده (حدود ١/٥ سانت پهنا) كه قابل لمس باشند انجام مى گردند. با استفاده از سونوگرافى، محل دقيق تيروئيد را مشخص مى كنند تا نمونه گيرى از نواحى مورد نظر با دقت كافى انجام شود.

براى نمونه گيرى از غدد متورم لنفاوى گردن نيز از "FNA" استفاده مى شود. نتيجه اغلب نمونه گيرى ها، تورم خوش خيم تيروئيد است و از هر ٢٠ مورد، يك مورد حاوى سرطان ديده مى شود. چنانچه، نتيجه مشكوك اما قطعى نباشد، معمولاً براى يافتن ژن هاى معيوب آزمايشات ژنتيكى ايجاد كننده سرطان تيروئيد انجام خواهد شد. چنانچه نتيجه بازهم نا معلوم و غير قطعى باشد، يا نمونه هاى بزرگترى از بيمار گرفته مى شود يا نيمى از غده تيروئيد در اتاق عمل خارج شده تا تحت بررسى قرار گیرد. در بعضى از موارد  سرطان تيروئيد، در مراحل اوليه، كل غده را خارج نموده و اين درمان اصلى است.

تصوير بردارى از تیروئید برای تشخیص سرطان تیرویید:

منظور از انجام تصويربردارى ها، كشف نقاط مشكوك به سرطان، استنباط صحيح از ميزان پيشرفت و گستردگى تومور و تخمين تاثیر درمان در روند بهبودى بيمار مى باشد.

• سونوگرافى تیروئید برای تشخیص سرطان تیرویید:

با استفاده از امواج صوتى و جمع آورى "بازگشت" آن ها و تبديل اين بازگشت به تصاوير سفيد و سياه توسط كامپيوتر، مى توان تشخيص داد كه آيا مايع در غده تيروئيد تجمع یافته (کیست) يا بافت آن سخت شده، (بافت سخت نشان دهنده حاکی از احتمال سرطانى شدن غده است.)

چون "گره" هاى غده تيروئيد بسيار كوچك مى باشند، از سونوگرافى براى هدايت دقيق سوزن نمونه بردارى استفاده مى شود، همچنين، چنانچه سرطان به غدد لنفاوى مجاور هم سرايت نموده باشد، اين گسترش با سونوگرافى قابل شناسايى مى باشد. برخی متخصصين تيروئيد، در مواردى كه غده تيروئيد به اندازه اى شده كه قابل لمس است، سونوگرافى را توصيه مى نمايند.

• اسكن با يد راديواكتيو در سرطان تیرویید:

اگر توده يا برجستگى در گردن وجود داشته باشد، نه تنها در تشخيص سرطانى بودن تومور از اين اسكن مى توان استفاده نمود، بلكه در كسانى هم كه سرطان تيرویيدى (پاپيلارى، فوليكولار و يا "سلول هرتل")، تشخيص داده شده است مى توان براى مشخص نمودن گسترش سرطان و ميزان اين  گستردگى، از اين روش استفاده نمود. (از آنجا كه سلول هاى سرطان "مدولارى" تيرویيد يد را جذب نمى نمايند، اين اسكن براى اين نوع سرطان انجام نمى گردد.)

براى انجام اين آزمايش، مقدار اندكى از يد راديواكتيو به صورت قرص بلعيده شده و يا در سياه رگ تزريق مى شود (بنام "آى-١٣١")، پس از گذشت چندين ساعت، اين يد توسط تيروئيد ويا سلول هاى تيروئيدى در هر نقطه از بدن جذب شده و يك دوربين ويژه مشخص مى كند كه "راديواكتيو" در چه مكانهايى از بدن تجمع یافته است. در اسكن تيروئيد، براى اندازه گيرى مقدار تشعشع دوربين مقابل گردن قرار داده مى شود. مناطق غير عادى غده تيروئيد كه از تشعشعات راديواكتيو كمترى نسبت به نواحى اطراف برخوردارند "گره هاى سرد" و مناطقى كه تشعشعات راديواكتيويته بيشترى داشته باشند، "گره هاى گرم" ناميده مى شوند. مناطق گرم معمولاً سرطانى نيستند، اما مناطق سرد هم مى توانند خوش خيم باشند و هم قابليت سرطانى بودن را دارا باشند، به همين دليل، اين آزمايش به تنهايى براى قطعيت تشخيص سرطان تيروئيد كافى نمى باشد.

پس از درمان با جراحى و خارج سازى غده تيروئيد، براى تشخيص و بررسى احتمال گسترش سرطان به ساير نقاط، اسكن تمام بدن با يد راديواكتيو، سودمند است (خصوصاً اگر غده تيروئيد كامل برداشته شده باشد و در نتيجه يد بيشترى توسط باقيمانده هاى احتمالى سلول هاى تيروئيدى در سراسر بدن جذب خواهد شد). اين آزمايش در بيمارانى كه ميزان هورمون "تيروترپين يا TSH" در خون ايشان بالا باشد، بهترين كاركرد را دارد و براى كسانى كه غده تيروئيد آن ها به طور كامل برداشته شده است، با قطع چند هفته اى قرص هاى محتوى هورمون هاى تيروئيدى (پيش از آزمايش)، مى توان بر سطح اين هورمون افزود. قطع دارو منجر به كم شدن هورمون تيروئيد (هيپو تيرویيديسم) شده و باعث مى شود كه غده هيپوفيز ميزان بيشترى از "TSH" را توليد نمايد كه اين ميزان موجب ترغيب سلول هاى سرطان تيروئيد به جذب بيشتر يد راديواكتيو مى شود. از مهم ترين عوارض جانبى اين روش، بروز علایم كم كارى تيروييد، شامل خستگى، افسردگى، افزايش وزن، خواب آلودگى، يبوست، درد ماهيچه ها و عدم تمركز و دقت است.

يك روش براى افزايش ميزان TSH، بدون قطع هورمون های تیروئید تزريق "تیروتروپین" پيش از انجام اسكن مى باشد. چون وجود هر گونه ید غیر رادیواکتیو موجب اختلال در تصویر برداری تیروئید می شود بهتر است چندين روز قبل از اسكن بيمار غذاها یا داروهای حاوى يد استفاده نکند. از يد راديواكتيو در درمان "سرطان هاى تيروئيد تمايز يافته" نيز استفاده مى شود اما با دوزهای خیلی بالاتر داده می شود.

• عكس بردارى با اشعه ايكس:

اگر در فرد بيمار تشخيص سرطان غده تيروئيد داده شده باشد (خصوصاً نوع فوليكولار)، يك عكسبردارى گسترده از قفسه سينه انجام مى شود تا مشخص شود آيا سرطان به ريه ها هم گسترش يافته و يا خير.

• CT برای تشخیص سرطان تیرویید:

در اين روش با استفاده از اشعه ايكس، تصاوير مقطعى با وضوح بالا از اعضا تهیه مى شود و براى سنجش اندازه و مكان سرطان هاى تيروئيد و گسترش احتمالى آن ها به ساير نقاط كاربرى دارد (هر چند معمولاً سونوگرافى بهترين گزينه مى باشد). يك مشكل استفاده از سى تى اسكن، اين است كه "رنگ" يا ماده حاجب به كار رفته براى وضوح بهتر تصاوير خود حاوى يد مى باشد، و به اين دليل بسيارى از پزشكان ترجيح مى دهند براى "سرطان هاى تيروئيدى تمايز يافته" به جاى سى تى اسكن از "MRI" استفاده نمايند.

• MRI برای تشخیص سرطان تیرویید:

همانند سى تى اسكن، براى جستجوى سرطان تيروئيد، و گسترش احتمالى آن به اندام هاى مجاور و ساير اعضا از ام آر آى استفاده مى شود. براى بررسى بافت هاى نرم (مانند تيروئيد)، ام آر آى از اين نظر كه تصاوير پُر جزئياتى را ارائه مى نمايد، وسيله مناسبى مى باشد (خصوصاً براى بررسى دقيق ستون مهره ها و مغز).

• PET اسكن برای تشخیص سرطان تیروئید:

اگر نوع سرطان تيرویيد از نوعى باشد كه يون يد راديواكتيو را جذب ننمايد، اين روش براى تشخيص گسترش احتمالى سرطان به ساير نقاط كاربرد دارد. (براى كسب اطلاعات بيشتر به قسمت تصوير بردارى براى سرطان ها، در سايت مراجعه نماييد.)

آزمايش خون در سرطان تیرویید:

آزمايشات خون براى كشف سرطان تيرویيد نيستند، بلكه چگونگى كاركرد غده تيرویید را به پزشك نشان می دهند. اين نتايج كمك مى كنند تا براى انجام ساير آزمايشات تصميم مناسبی گرفته شود.

• ‏اندازه گيرى TSH در سرطان تیروئید: 

آزمايش ميزان "تيروتروپين يا TSH"، براى بررسى چگونگى عملكرد غده تيروئيد ضرورت تام دارد. اين هورمون كه بوسيله غده هيپوفيز توليد مى شود، در صورت عدم توليد هورمون هاى مختلف تيروئيدى بالا مى رود. اين اطلاعات براى تصميم گيرى در انتخاب نوع تصويربردارى از غده تيروئيد لازم مى باشد. سطح هورمون "TSH" معمولاً در سرطان تيروئيد، عادى مى باشد.

• سنجش هورمون هاى تيروئيدى "T3, T4" در سرطان تیروئید: 

نتايج اندازه گيرى مقدار اين هورمون هاى اصلى (كه معمولاً ميزان آن ها در سرطان هاى تيروئيدى عادى است)، در خون، نشان از چگونگى كاركرد غده تيروئيد دارند.

• سنجش "تيروگلوبولين" در سرطان تیروئید:

اندازه گيرى ميزان اين پروتئين در خون كه به وسيله غده تيروئيد ترشح مى گردد، در تشخيص سرطان تيروئيد كاربردى ندارد، اما بعد از درمان كمك كننده مى باشد. يك روش عمومى درمان سرطان تيروئید، برداشتن كامل غده تيروئيد مى باشد، و سپس براى تخريب و نابودى باقى مانده سلول هاى تيروئيدى در بدن از يد راديواكتيو استفاده مى نمايند. بعد از درمان، بايد طى چند هفته، از ميزان اين پروتئين در خون به مقدار زيادى كاسته شود. اگر اين مقدار كاسته نشده باشد، يعنى هنوز سلول هاى سرطان تيروئيد در بدن وجود دارند، و اگر با ميزان افزايش يابنده آن روبرو شويم، مى تواند نشانه بازگشت سرطان تلقى شود.

• اندازه گيرى "كلسيتونين" در سرطان تیروئید: 

اين هورمون چگونگى مصرف كلسيم را در بدن كنترل مى نمايد و به وسيله "سلول هاى سى" توليد مى شود، و سرطان مدولاری تيروئيد (MTC) از همين سلول ها آغاز مى شود. اگر بيمار مشكوك به ابتلا به "MTC" باشد، و يا سابقه خانوادگى اين بيمارى وجود داشته باشد، سنجش اين هورمون نه تنها براى كشف "MTC" كمك خوبى است، بلكه در تشخيص عود آن هم كاربرد دارد. همچنين، چون "كلسيتونين" بر سطح كلسيم خون اثر گذار است، میزان آن اندازه گیری می شود.

• اندازه گيرى آنتى ژن "كارسينوامبريونيك" (CEA) در سرطان تیروئید: 

در بيماران مبتلا به "MTC"، معمولاً ميزان اين آنتى ژن در خون فرد بالا مى باشد (CEA)، و سنجش مقدار آن می تواند در رسیدن به تشخيص بهتر كمك خوبى به حساب آيد.

• ساير آزمايشات خون در سرطان تیروئید:

چند آزمايش خونى ديگر هم ضرورت دارد، مثلاً چنانچه بيمار نيازمند جراحى باشد، بايد شمارش سلول هاى خون كامل انجام شده، عملكرد كبد و كليه ها سنجيده شده و ساير ناهنجارى هاى منجر به خونريزى هاى احتمالى بررسى شوند. سرطان مدولاری تيروئید (MTC) در اثر يك سندرم ژنتيكى كه موجب پديدارى تومورى بنام "فئوكروموسيتوما" نیز مى گردد، ايجاد شود.

هنگام جراحى اگر بيمار تحت بيهوشى كامل باشد، فئوكروموسيتوما مى تواند مشكل ساز شود.

به همين دليل در بيماران مبتلا به "MTC"، سنجش ميزان "اپى نفرين" (آدرنالين) و هورمون مرتبط با آن به نام "نوراپى نفرين" در خون، ويا اندازه گيرى شكل هاى تجزيه شده اى از آن ها به نام "مِتانفرين" ها در ادرار بيمار، ضرورت دارد.

بررسی حنجره (تارهاى صوتى) در سرطان تیروئید: 

گاهى سرطان هاى تيروئيد، بر تارهاى صوتى اثر می گذارند. اگر برای درمان سرطان تيروئيد، لازم است بيمار جراحى شود، بايد به وسيله "لارينگوسكوپى"، ميزان ارتعاش نرمال تارهاى صوتى سنجيده شود. (براى اين آزمايش، پزشك ازطريق لارينگوسكوپ، كه لوله باريك مجهز به نور و لنز مى باشد، به داخل حنجره نگاهى انداخته و آن را مورد معاينه قرار ميدهد).