حفظ بارورى مردان مبتلا به سرطان

Preserving Fertility in Men with Cancer

مقدمه:

در حقيقت بحث در موضوع "حفاظت" بايد پيش از اقدام به درمان انجام شده باشد، اما پزشكان بعلت مشغله، هميشه اين موضوع را در نظر ندارند و خود شما بايد مراقب باشيد كه به اين مورد توجه شود.

بسيارى انواع شيمى درمانى و پرتودرمانى در ناحيه بيضه ها و لگن، باعث تخريب "دى ان آ" و اسپرم مى شوند و اين آسيب مى تواند باعث عدم بارورى تخمك ويا حتى سقط جنين بشود، و بدتر آن كه، بچه اى كه حاصل از اين اسپرم هاى "تخريب شده" باشد، بسيارى از ناهنجارى هاى ژنتيكى را به ارث خواهد برد كه نواقص بسيار جدى و حتى مرگ را در پى خواهد داشت. در مورد انجام مقاربت و نزديكى بدون پيشگيرى، با پزشك خود (در حين و پايان درمان) گفتگو و مشورت نماييد. ممكن است لازم باشد كه شش ماه تا دو سال صبر نموده و سپس اقدام به ارتباط جنسى (به منظور فرزند آورى) نماييد. در اين مورد با شريك زندگى خود و گروه درمانى سرطان گفتگو و مشورت نماييد. تاريخچه درمانى شما، طول دوره، ميزان و نوع داروى به كار گرفته شده، و نيز ناحيه تحت تابش اشعه ... بايد در نظر گرفته شود.

حفاظت از پرتو (اشعه):

پرتودرمانى، میتواند با تخريب سلول هاى بنيادى توليد كننده اسپرم ها در بيضه، موجب عقيمی دائم شود. اين آسيب بافت ها، وقتى تابش به هر دو بيضه صورت بگيرد، اجتناب ناپذير خواهد بود. هنگام پرتودرمانی سایر اندام ها در لگن، شعاع هاى اشعه ايكس مى توانند متفرق و پراكنده شده و به طور غير مستقيم به بيضه آسيب برسانند. گاهى توسط پوشش هاى سربى مى توان از بیضه ها محافظت نمود. اگر قرار است بيضه سرطانى پرتودرمانی شود، بايد حتى المقدور بيضه ديگر را حفظ (از تابش) نمود. براى بعضى پسر بچه ها (مثلا مبتلا به لوكمی)، لازم است به منظور تخريب سلول هاى سرطانى، تابش به هر دو بيضه انجام شود و ديگر حفاظت معنايى نخواهد داشت٠ بيمارانى كه تحت پرتو درمانى قرار دارند، بايد در مورد احتمال ناباروری، با گروه درمانى صحبت كرده و ذخيره اسپرم را در "بانك" هاى اسپرم مورد توجه قرار دهند (تا نيازى به صبر كردن و گذراندن دوره بعد از درمان نباشد).

حفظ و ذخيره اسپرم در "بانك اسپرم"، بهترين روش حفاظت از عقيم شدن است. براى مردان جوانى كه تازه بالغ شده اند، حفظ اسپرم، بهترين راه براى استفاده بعدى مى باشد و معمولاً قبل از شروع درمان، به افرادى كه مى خواهند بعداً از خود بچه اى داشته باشند، توصيه مى گردد. پس در مورد آن سوال نماييد. پزشك شما مى تواند شما را به يك "يورولوژيست" متخصص امور تناسلى (توليد مثل) معرفى نمايد. با جستجو در اينترنت، مكان هاى مناسبى براى ذخيره سازى خواهيد يافت. نمونه هاى  "منى" بسيارى از مردان سرطانى، نشان از حجم پايين انزال، شمارش كم اسپرم ها، تحرك اندك آن ها و يا درصد بالايى از اسپرم هاى غير نرمال، دارد، واين موضوع براى اين گونه بيماران عادى است. بايد بدانيد اگر حجم و تعداد اسپرم اندك است بايد نمونه مايع منى خود را ذخيره نماييد. پسران ١٢-١٣ ساله (اگر بالغ شده باشند) اغلب قادرند كه نمونه مايع منى خود را، با انجماد ذخيره سازى نمايند.

در فرايند ذخيره سازى، يك مرد چند نمونه مايع منى خود را كه حاصل "انزال" است جمع آورى مى نمايد و اين كار معمولاً از طريق "استمناء"، در اتاق هاى ويژه و خصوصى، در تشكيلات ذخيره سازى اسپرم انجام مى شود. بايد اسپرم ها طی مدت يك ساعت ذخيره شوند. با رسيدن به اوج لذت جنسى، مايع منى از سوراخ آلت خارج شده و در يك ظرف استريل جمع آورى مى شود (عمل انزال نبايد با مقاربت (ارتباط جنسى) انجام شده باشد، زيرا ممكن است با ترشحات واژن آلوده شود) اگر بعضى اعتقادات مذهبى خاص بر عليه استمناء وجود داشته باشد، از كاندوم هايى "خاص" براى جمع آورى مايع منى استفاده مى گردد. در صورتى كه مشكلات فيزيولوژيك يا روانى خاصى (استرس، نگرانى، تحت تاثير دارو هاى ضد درد يا ضد افسردگى بودن ...) وجود داشته باشد كه انجام عمل "استمناء" را مشكل میکند، مى توان از يك ويبراتور الكتريكى خاص استفاده نمود. تعداد اسپرم ها در آزمايشگاه شمرده و قدرت تحرک اسپرم ها ارزیابی میشود و پس از برآورد طبيعى بودن آن ها، ذخيره سازى مى گردند. اين كار براى آنست كه اگر بعد از درمان سرطان، شما روزى خواستيد پدر يك فرزند باشيد، راه ها براى شما باز باشند.

محدوديت ها در ذخيره سازى اسپرم:

• سرطان هاى تهاجمى:

اگر شما مبتلا به سرطانى با رشد بسيار سريع باشيد، ممكنست بعلت بيمارى، توان توليد نمونه قبل از آغاز درمان را نداشته باشيد. اما اگر بتوانيد، حتى يك نمونه هم تهیه کنید (برای پدر شدن) كافى خواهد بود.

• بيمارى هاى عفونى:

موسسات ذخيره سازى اسپرم از پذيرش نمونه اسپرم كسانى كه داراى بيمارى هاى عفونى مانند "ايدز" يا "هپاتيت بى" هستند، معمولاً خوددارى مى نمايند. اما بعضى با دريافت پول بيشتر، اين نمونه ها را در مكان هاى خاصى ذخيره سازى مى نمايند. هرگاه يك زن بخواهد از اين نمونه ها باردار شود، خطر ابتلاى او نيز وجود دارد، و در مورد آن بهتر است كه بداند. با استفاده از درمان هاى مدرن نازايى از اين خطرات كاسته مى شود، اما اگر مبتلا شد، جنين نيز آلوده خواهد شد.

• هزينه ها:

هزينه نگهدارى يك نمونه براى سه سال، ١٥٠٠ تا ٢٥٠٠ دلار است، بعضى مراكز پوشش بيمه دارند و بعضى براى افراد سرطانى امكانات ويژه در نظر مى گيرند.

روش هاى ديگر نمونه بردارى(جمع آورى اسپرم):

• از ادرار (در اشخاصى كه عارضه برگشت منى به داخل مثانه دارند):

گاهى، بعلت پرتودرمانى و يا جراحى هاى سرطان، اعصابى كه موجب انزال مى گردند، آسيب ديده و يا دريچه ورودى مثانه تخريب شده است. وقتى چنين اتفاقى مى افتد، بعد از دستيابى به اوج لذت جنسى، انزال (با اينكه مايع منى ساخته شده) از سوراخ آلت خارج نشده و در مسير برعكس وارد مثانه مى گردد. اين عمل دردناك ويا خطرناك نيست، اگرچه ادرار بعداً حالت کدر به خود مى گيرد. متخصصين بارورى اغلب قادرند اين اسپرم را از درون ادرار خارج کرده و گاهى با آن، در داخل رحم شريك جنسى فرد (در هنگام تخمك گذارى) ايجاد حاملگى نمایند.

• ايجاد و تحريك انزال با الكتريسيته:

از آن جايى كه انزال يك فرايند بسيار پيچيده است و براى نمونه گيرى اسپرم ضرورت دارد، گاهى به علت اينكه بيمار سابقه وتجربه اى در استمناء ندارد، ويا دچار استرس و نگرانى است، با يك داروى آرامش بخش وى را خوابانيده، وبا استفاده از الكتريسيته (با ولتاژ پايين) باعث تحريك اعصاب لگن، كيسه هاى منى، غده پروستات شده تا انزال مصنوعى ایجاد شود و نمونه مايع منى وى را به اين وسيله جمع آورى نمود.

شرايط بسيار ديگرى مانند جراحى ويا پرتو درمانى شكم و ناحيه لگن، باعث از دست رفتن قدرت انزال مى شود، و گاهى داروهاى مسكن يا ضد افسردگى، در روند آن ايجاد اختلال مى نمايند.

گاهی بعلت تغيير فيزيكى خود اندام، مانند باد کردگى، ... خود تورم موجب اختلال در انزال مى شود. تعداد کمی از كلينيك هاى بارورى، لوازم الكتريكى لازم برای اين كار را دارند و براى انجام آن، يك سوند مخصوص را در مقعد بيمار قرار داده و با جريان الكتريسيته كم ولتاژ، اعصاب دستگاه تناسلى را تحريك به انزال مى نمايد. نمونه حاصل بلافاصله مى تواند مورد استفاده قرار گرفته ويا براى استفاده بعدى منجمد و ذخيره شود.

با نمونه حاصل، به دوروش مى توان ايجاد بارورى نمود، مثلاً با يك سوند، (لوله) مايع منى را هنگام تخمك گذارى وارد رحم نمود (IUI). يا مى توان تخمك بالغ را از تخمدان خارج نمود و با اسپرم ها در آزمايشگاه مجاورت داد وقتى جنين سالم حاصل شد، آن را به رحم شريك جنسى فرد، منتقل مى نمايند (IVF).

روش استخراج و بيرون كشيدن اسپرم:

اين روش ها توسط متخصصين يورولوژى، با جراحى سبک، براى كسانى انجام مى شود كه قبل و يا بعد از درمان سرطان در مايع منى خود، اسپرم ندارند.

• PESA: با ايجاد يك شكاف كوچك در پوسته "اسكروتوم"، يك سوزن وارد رگ بالايى بيضه شده و با عمل مكش، اسپرم به بيرون مكيده مى شود.
• MESA: با ایجاد یک شكاف كوچك در پوسته "اسكروتوم"روى بافت خود بيضه و با استفاده از ميكروسکوپ، اسپرم ها را از بافت جدا مى نمايند. اين عمل زمانى انجام مى شود كه توليد اسپرم طبيعى بوده، اما راه ورود آن به سيستم بسته است.
• TESE: با ايجاد یک شكاف در پوسته "اسكروتوم" قطعات كوچكى از سلول هاى بافت بيضه را خارج كرده و در اين سلول ها به دنبال اسپرم مى گردند.
• Micro-TESE: همان عمل بالا را در زير ميكروسكوپ انجام داده، تا ناحيه مناسب برداشت را بهتر ودقيق تر مشاهده بنمايند.

روش هاى PESA و MESA زمانى انجام مى شود كه توليد اسپرم طبيعى است اما راه هاى ورود آن به سيستم توليد مثل بسته است، روش هاى TESE و Micro-TESE معمولاً در مردانى انجام مى شود كه تعداد اسپرم در مايع منى كم يا ناكافى است.

با هر كدام از روش ها، مى توان اسپرم حاصل را بلافاصله به كار برد و يا ذخيره نمود.

ميزان موفقيت در استفاده از اسپرم منجمد:

ميزان موفقيت درمان نابارورى با اسپرم منجمد، خیلی بستگى دارد به كيفيت اسپرم (بعد از انتقال به بدن زن)، چگونگى سلامتى عمومى و نيز سن همسر. كلاً اسپرم هايى كه قبل از درمان سرطان ذخيره مى شوند به همان خوبى اسپرم مردان غير سرطانى عمل مى نمايند و استفاده از آن ها، منجر به  هزاران حاملگی سالم بدون هيچ آمار غير عادى از ايجاد ناهنجارى هاى مادرزادى نشده است. اين اسپرم ها براى دهه ها قابل استفاده هستند. ذخيره سازى اسپرم از اوايل دهه نود ميلادى، زمانى كه كلينيك هاى درمان نازايى با IVF شروع به استفاده  از روش هاى مدرن و جديد مانند ICSI کردند، پيشرفت زيادى داشته است.

با بانک اسپرم خود دایم در تماس باشید:

توصيه مهم : با "بانك" ذخيره اسپرم خود ارتباط دايمى داشته باشيد و هزينه ها را ساليانه بپردازيد، تا هر زمان كه لازم داشتيد نمونه ها را براى شما بفرستند (در غير اين صورت، دور ريخته ميشود).

استفاده از اسپرم در روش IUI:

اگر تعداد اسپرم هاى نمونه، بين ٥ تا ١٠ ميليون باشد و فعاليت و تحرك عالى داشته باشند، آن ها را جدا سازى و تغلیظ نموده و از طريق يك محلول استريل به نام "مديا" هنگامیكه زن در اوج آمادگى بارورى قرار دارد، با يك لوله پس از  گذر از واژن از راه گردن رحم وارد رحم شده، و تزریق مى نمايند. اين كار فقط چند دقيقه وقت مى خواهد و توسط يك متخصص زنان و زايمان انجام مى شود (گاهى قبل از انجام، به زنان هورمون داده مى شود تا بيش از يك تخمك آزاد شده و شانس بارورى افزايش يابد).

استفاده از اسپرم در روش IVF و IVF-ICSI:

در اين روش تخمك را از تخمدان زن خارج کرده و بعد از تميز كردن، با صد هزار اسپرم در داخل يك ظرف مى گذارند، تا يكى از اسپرم ها، تخمك را بارور نمايد. وقتى اسپرم ها قدرت تحرك خوبى داشته باشند، اين عمل "لقاح" به خوبى انجام مى شود (هر چند كه انجماد اسپرم، تا حدودى از توان جنبندگى آن مى كاهد). براى عبور از مانع غشا تخمک، معمولاً يك اسپرم تك را به داخل تخمك تزريق مى كنند و شانس بارورى را بيشتر مى سازند، اين روش جديد (سالهاى اخير) را به نام ICSI مى شناسند. پس از اين كه جنين تشکیل شد، آن را به داخل رحم منتقل مى نمايند تا بارورى ايجاد گردد. در هر دو اين روش ها، از دو يا سه هفته قبل، به خانم ها، هورمون تزريق مى شود تا بيش از يك تخمك آزاد شده و پس از باروری تخمك ها (زمانیكه جنين طبيعى حاصل شد و شروع به رشد نمود) آن را به داخل رحم منتقل میکنند، يا براى استفاده بعدی، منجمد مى سازند.

بعضى از "نجات یافتگان" سرطان، بعد از درمان، اسپرم دارند اما تعداد و تحرك آن ها ناكافى است. اگر نمونه هاى ذخيره شده وجود نداشته باشند، به توصيه پزشكان، بايد زوج ها مدت يك تا دو سال براى حاملگى صبر کند.

مردانى كه بعد از درمان، بارور نيستند، چه گزينه هايى دارند؟

• استفاده از اسپرم "اهدايى":

يك روش ارزان و كارآمد براى مردانى كه بعداز درمان، ديگر بارور نيستند، و علاقه دارند كه حتماً پدر شوند، محسوب مى شود. مراكز عمده ذخيره اسپرم در امريكا، پس از آزمايشات متعدد و اطمينان از سالم بودن همه جانبه مردان جوان داوطلب، از آنان نمونه هاى اسپرم را گرفته وآن را ذخيره مى نمايند.

زوج ها مى توانند از اسپرم اهدايى فردى كه بخواهد هويت خود را پنهان نگاه دارد استفاده نمايند و يا نه، كسانى هم هستند كه مى خواهند بعداً با كودك متولد شده، ارتباط داشته باشند. هر دو مورد، قابل انجام است. عمل انتقال اسپرم اهدايى، به بانوان خواهان، در يك مطب پزشك زنان و با روش IUI انجام مى پذيرد. ميزان بارورى در اين روش ٥ تا ١٥ درصد در هر مورد است (در زنان سالم) و البته اگر احتياج باشد، پزشك متخصص از قبل، تزريقات هورمون را انجام ميدهد (براى تخمك گذارى بهتر) و اين روش را مى توان سه تا چهار مرتبه امتحان نمود.

• فرزند خواندگى: 

عمل خدا پسندانه و گزينه مناسبى براى "والدين شدن" است. اين كار در داخل كشور توسط موسسات دولتى و با استفاده از مراكز پرورش كودكان بى سرپرست، انجام مى پذيرد و البته، موسسات خصوصى هم در كار انتقال كودكان بى سرپرست از ديگر كشورها فعاليت دارند.

• زندگى بدون كودك:

برخى زوج ها (چه با سرطان، چه معالجه شده از سرطان، چه كاملاً سالم و طبيعى) ترجيح مى دهند هيچ گاه صاحب فرزند نشوند.  اين كار به ايشان فراغ بال و راحتى خيال خاصى مى بخشد كه بتوانند زمان زيادى را صرف سفر، كار، مطالعه، گردش، بازديد، معاشرت، تفريح، ورزش، ماجراجويى، و بسيارى اعمال ديگر (كه افراد داراى فرزند، به دلايل متعدد وقت انجام آن را ندارند)، بنمايند. پس، اگر در مورد داشتن فرزند مطمئن نيستيد با همسر ويا شريك زندگى خود صحبت نماييد و در اين راه از مشورت ها و راهنمايى هاى افراد كارشناس و يا روان پزشكان نيز مى توانيد  بهره مند شويد'، تا بتوانيد با توجه به شرايط بهترين تصميم را اتخاذ نماييد.