مقدمه سرطان بیضه

Introduction to Testis Cancer

سرطان زمانی ایجاد می شود که سلول های بدن، خارج از روند طبيعى و بدون كنترل، شروع به رشد و تكثير نمايند. هر سلولى، در تقريباً هر نقطه بدن مى تواند تبديل به سرطان بشود و به ساير اندام ها نيز سرايت يابد (متاستاز). مطلب "سرطان" چيست را در سايت بخوانيد.

سرطانى كه از بيضه شروع شود، سرطان بيضه ناميده مى شود، و براى درك آن بهتر است كه ساختار طبيعى و كاركرد بيضه ها را بشناسيم. بيضه ها، قسمتى از اندام توليد مثل مردان مى باشند كه در كيسه اى محافظ در زيرآلت مردانه آويزان مى باشند و دو كار عمده انجام مى دهند:

• اول: توليد هورمون مردانه (آندروژن) تستوسترون.
• دوم: توليد اسپرم (براى ايجاد لقاح در زنان).

اسپرم در لوله هايى (مانند نخ) درون بيضه ها، ايجاد شده و سپس در لوله هايى در پشت بيضه ها (براى رسيدن به بلوغ) ذخيره مى شوند. در حين انزال، اسپرم ها، ضمن مخلوط شدن با مايع منى (ساخته شده توسط غده پروستات، ساير غدد ...)، از طريق ميزراه، و سپس سوراخ نوك آلت به بيرون مى ريزد. هر بيضه از چند نوع سلول تشكيل شده است، كه هر كدام مى توانند به يك و يا چند سرطان تبديل شوند (مهم است كه اين ها از يكديگر تفكيك و تشخيص داده شوند، زيرا نحوه درمان و چشم انداز بعدى آن ها با يكديگر تفاوت دارد).

انواع سرطان بیضه

Testis Cancer Types

با نگريستن به سلول هاى سرطانى، در زير ميكروسكوپ، پزشكان نوع آن را تشخيص مى دهند. ميزان پديدارى هر دو نوع تقريباً يكسان است. برخى از سرطان هاى بيضه، هر دو نوع را توأم دارند، كه اين "مخلوط" سلول هاى "جرم"، را به عنوان"غير سمينوما" معالجه مى کنند.

• Seminomas سمينوماها:

سرعت رشد اين سرطان از "غير سمينوماها" كند تر است، واز دو زير مجموعه تشكيل شده است (تشخيص آن ها زير ميكروسكوپ امكان پذير است):

1- Classical seminoma سمینوم کلاسیک:

بيش از ٩٥ درصد سرطان هاى سمينوما، از اين نوع مى باشد، و معمولاً در مردان ٢٥ تا ٤٥ ساله پديدار مى گردد.

2- Spermatocytic seminoma سمینوم اسپرماتوسیتیک:

اين نوع اغلب در مردان مسن تر (متوسط عمر ٦٥) پديدار مى گردد. سرعت رشد كمى دارد، و احتمال گسترش آن به ساير اندام هاى بدن، از نوع "كلاسيك" كمتر مى باشد.

Human chorionic gonadotropin (HCG): بعضى از سمينوماها، سطح سرُمی پروتئينى به نام گونادوتروپين را بالا می برند كه با يك آزمايش ساده خون مشخص شده و بعنوان "نشانگر" تومور بعضى از سرطان هاى بيضه شناخته مى شود، و از آن به عنوان شاخصى براى تشخيص و چگونگى پاسخ بيمارى به درمان، بهره مى برند.

• Non-seminomas غیر سمینوماها:

اين نوع سرطان، معمولاً در اواخر نوجوانى و اوائل ٣٠ سالگى بروز مى نمايد و ٤ دسته عمده دارند (در بالا، نام برده شده اند). اغلب، اين دسته ها انواع مختلفى دارند، حتى گاهى همراه "سمينوما" ديده مى شوند، اما اين مسئله، تغيير چندانى در روش درمان ايجاد نمى نمايد. در اين جا شرح مختصرى از اين ٤ گروه آورده مى شود:

1-Embryonal carcinoma کارسینوم امبریونال:

اين نوع از "غيرسمينوما"، در حدود ٤٠ درصد از تومور هاى بيضه وجود دارد. (نوع خالص آن، در ٣ درصد موارد ديده مى شود). در زير ميكروسكوپ بسيار به اولين مراحل تشكيل رويان (جنين) شباهت دارند، سرعت رشد بالايى داشته و به خارج از بيضه انتشار مى يابند. اين نوع علاوه بر اينكه بر ميزان HCG مى افزايد، سطح سرم نوعى ديگر از پروتئين هاى "نشانگر" تومور به نام AFP "آلفافِتوپروتئين" را در خون افزايش مى دهند.

2-Yolk Sac carcinoma کارسینوم کیسه زرده:

در اين تومور چون سلول هاى آن به "کیسه زرده" جنين اوليه انسانى شباهت بسيار دارد، به اين نام خوانده مى شود، و البته نام هاى ديگرى هم دارد، از قبيل:

Yolk sac tumor, Endodermal sinus tumor, Infantile Embryocarcinoma ,Orchidoblastoma

اين نوع سرطان، در ميان كودكان و خصوصاً نوزادان بسیار شايع است، اما نوع خالص آن (يعنى تومورهايى كه ساير غير سمينوما ها را به همراه ندارد)، در ميان بالغين بسيار كم ديده مى شود. در هنگام بروز در كودكان معمولاً با موفقيّت قابل درمان است (خصوصاً نوع خالص آن)، اما، تشخیص آن در ميان بالغين (به ويژه نوع خالص) نگران كننده مى باشد. اين تومور (کیسه زرده)، تقريباً هميشه سطح پروتئين AFP خون را افزايش مى دهد و به شيمى درمانى پاسخ خوبى مى دهد (حتّى اگر گسترش یافته باشد).

اين نوع سرطان كمياب است و در بالغين، تهاجمى عمل مى نمايد. نوع خالص آن سريعاً به اندام هاى دور دست بدن، مانند مغز، استخوان، ريه ها ... گسترش مى يابد. اغلب اوقات، سلول هاى اين تومور، به همراه ساير انواع "غير سمينوما" (در يك مخلوط تركيبى)، ديده مى شوند. هرچند به نظر مى رسد كه اين نوع تركيبى، از چشم انداز (ادامه حيات) بهترى نسبت به نوع "خالص" برخوردار باشد، اما حضور اين سلول ها در تومور هميشه نگران كننده است. اين تومور بر سطح سرمی هورمون HCG در خون مى افزايد.

4-Taratoma تراتوم:

اين تومور، در زير ميكروسكوپ، به نظر شبيه به هر سه لايه جنين در حال نمو مى باشد. "اندودرم" داخلى ترين لايه، "مزودرم" لايه ميانى و "اكتودرم " لايه خارجى است. نوع خالص آن كمياب بوده، و سطح سرمی هورمون هاى HCG و نيز AFP را افزايش نمى دهد، و اغلب اوقات به صورت تركيبى با ساير سلول ها ديده مى شود. سه نوع اصلى "تراتوما" وجود دارد: 

4-1: Mature teratoma تراتوم بالغ: تومور آن از سلول هاى شبيه سلول بافت هاى بالغ تشكيل مى شود و بندرت به بافت های مجاور ويا ساير اندام ها انتشار مى يابد. معمولاً با جراحى درمان مى شود، اما عود سرطان در اين نوع زياد ديده شده است.

• Carcinoma in situ (CIS) Intratubular germ cell neoplasia (ITGCN) بیضه:

سلول هاى "زاینده" كه ايجاد سرطان بيضه مى نمايند، مى توانند به این نوع سرطان غير مهاجم تبدیل شوند. در زير ميكروسكوپ سلول ها غير طبيعى به نظر مى رسند، اما هنوز به خارج از مكان توليد اسپرم ها گسترش نيافته اند (اين سرطان هميشه به يك سرطان مهاجم تبديل نمى شود). اما كشف CIS، پيش از تبديل به سرطان مهاجم كار دشوارى است، زيرا نه تنها علائمى ندارد، بلكه به توده اى هم تبديل نمى شود كه توسط پزشك قابل لمس باشد، و تنها راه تشخيص نمونه بردارى و مشاهده دقيق در زير ميكروسكوپ است (گاهى هم حین کشف علت ناباروری، سرطان بیضه  به طور اتفاقى كشف مى شود)، در مورد نحوه درمان اختلاف نظرهايى وجود دارد و بعضى پزشكان مى گويند بايد سرطان را به دقت زير نظر داشت و چنانچه تبديل به مهاجم شد، اقدام به درمان نمود. در هنگام مهاجم شدن، سلول هاى سرطانى در ساير نقاط بيضه شروع به رشد ونمو مى نمايند، و سپس از طريق عروق لنفى به گره هاى لنفاوى (مركز تجمع گلبول هاى سفيد) رفته و يا از راه جريان خون به ساير قسمت هاى بدن مى روند.

• Stromal tumors: این تومور ها، در بافت محافظ و توليد كننده هورمون هاى بيضه، يعنى "استروما" تشكيل می شوند. اين تومورها كه به آنان "گونادال" مى گويند، كمتر از ٥٠ درصد تومور هاى بيضه در بزرگسالان را تشكيل داده، و كمتر از ٢٠ درصد سرطان بيضه در بچه ها، از اين نوع مى باشد. دو نوع عمده آن به قرار زير مى باشند:

اين تومورها، معمولاً در سلول های توليد كننده هورمون هاى مردانه (آندروژن)، مثل تستسترون، تشكيل مى شوند (هم در بزرگسالان، و هم در كودكان)، اين تومورها اغلب  "آندروژن" توليد مى نمايند، اما گاهى هم استروژن (هورمون زنانه) توليد مى نمايند. اغلب اين تومور ها خوش خيم هستند و به جاى ديگر منتشر نمى شوند، وبا جراحى درمان مى شوند. تعداد اندكى كه به ديگر اندام ها سرايت مى كنند بدخيم بوده و معمولاً به شيمى درمانى و يا راديو تراپى خوب پاسخ نمى دهند (راديو تراپى = پرتودرمانى).

Sertoli cell tumors-2:

اين تومورها از سلول هاى "زاینده"عادى و طبيعى "سرتولى" كه تغذيه سلول هاى سازنده اسپرم ها را بر عهده دارند، نشأت مى گيرند، مانند تومور هاى "لى ديگ" خوش خيم هستند اما اگر انتشارى به ديگر اعضا پيدا كنند، پاسخ مناسبى به شيمى درمانى و يا پرتودرمانى نمى دهند.

• Secondary testicular cancer: سرطان هاى ثانويه بيضه 

سرطانى كه در يك عضو شروع شود و بعد به بيضه منتشر شده باشد را، سرطان ثانويه بيضه مى گويند. اين سرطان ها واقعى تلقى نشده، و بر اساس مكان اوليه شروع آن ها، نام گذارى و درمان مى شوند. لنفوم شايع ترين سرطان ثانويه بيضه مى باشد و در مردان بالاى ٥٠ سال، بيشتر از تومور هاى اوليه بيضه دیده مى شود (چشم انداز آن، بستگى به نوع و مرحله لنفوم دارد)، درمان عادى شامل جراحى و به دنبال آن پرتودرمانى و شيمى درمانى است. در پسر بچه ها، لوسمی مى تواند موجب تشكيل تومور در بيضه ها شود. همراه با شيمى درمانى براى لوسمی، جراحى خارج سازى بيضه بايد انجام شود (گاهى هم پرتودرمانى به جاى جراحى)، سرطان پروستات، ريه، ملانوماى پوستى، كليه و بعضى ديگر اندام ها مى توانند به بيضه ها منتشر شوند. درصد ادامه حيات، در اين نوع سرطان ها پايين  است، زيرا سرطان به اندام هاى ديگرى غير از بيضه ها، هم گسترش يافته است. درمان این موارد با توجه به نوع سرطان، مشخص مى گردد.

علایم سرطان بيضه:

بعضى از مردان مبتلا به سرطان بيضه هيچ علائمى ندارند، و سرطان اتفاقى و در موقع معاينه براى ديگر بيمارى ها كشف مى شود. گاهى هم آزمايشات توأم با تصوير بردارى كه براى رديابى دلائل نابارورى انجام مى شود، از يك سرطان كوچك بيضه، پرده بر مى دارد.

اگر هر كدام از علائم زير را داشتيد، بدون فوت وقت به پزشك مراجعه نماييد (امكان دارد در برخى موارد بزرگی بیضه دلیل ديگری داشته باشد)، اما اگر تومور در كار باشد، هر چه زودتر تشخیص داده شود، بى شك درمان، موثر تر، خواهد بود.

• برجستگى يا بادكردگى بيضه: اغلب، اولين علامت برجستگى و يا بادكردگى در بيضه مى باشد. اگر يكى از بيضه ها، فقط اندكى بزرگتر از ديگرى باشد، كاملاً عادى است. بعضى تومور ها موجب درد مى شوند، اما اغلب موارد دردى در كار نيست. مردان مبتلا، ممكن است احساس سنگينى يا خارش ناحيه زير شكم يا پوسته بيضه را داشته باشند.

• رشد پستان ها، يا درد و التهاب پستان: در موارد نادر، سلول هاى تومور هاى اوليه، كه به Germ cell معروف هستند، باعث رشد پستان ها و يا ايجاد درد و التهاب در آن ها مى گردند.علت آن اين است كه انواع مشخصى از سلول هاى اوليه تومور، مقادير زيادى از هورمونى خاص به نام HCG را توليد مى نمايند، كه باعث رشد سينه ها (پستان) مى شود. بعضى از سلول هاى توموری بنام Leydig مى توانند توليد استروژن (هورمون زنانه) بنمايند كه موجب رشد پستان ها شده و ميل و رغبت جنسى مرد را از بين مى برند. بعضى تومور ها، با همين سلول هاى "لیديگ" مى توانند توليد هورمون آندروژن (هورمون مردانه) نمايند كه اين هورمون در مردان بالغ، علائم مشخصى را ايجاد نمى نمايد، اما در پسربچه ها مى تواند موجب بروز علائم بلوغ زودرس (در يك سن غير عادى)، مثل دورگه شدن صدا، رشد موهاى صورت (و ساير قسمت هاى بدن)، شود.

علائم سرطان بيضه پيشرفته:

سرطان بيضه حتی اگر به ديگر اندام ها سرايت نموده باشد، اغلب علامتى ندارد، اما در بعضى از مردان علائم زير ديده مى شود:

• درد پايين كمر، بعلت گسترش سرطان به گره هاى لنفى (خوشه سلول هاى ايمنى، به اندازه لوبيا)، در زير شكم.
• تنگى نفس، درد قفسه سينه، سرفه (حتى سرفه هاى خون آلود)، بدليل گسترش سرطان به ريه ها.
• درد شكم، يا بعلت بزرگ شدن گره هاى لنفى و يا گسترش سرطان به كبد.
• سردرد، و يا، گيجی و منگى، به علت گسترش سرطان به مغز.

بعضى مسائل غير سرطانى، مانند ضربه به بيضه، يا التهاب و تورم، مى توانند علائم مشابهى ايجاد نمايند، التهاب بيضه ها و يا بافت بيضه، مى تواند منجر به بادكردگى و درد بيضه ها شود (هردوى اين موارد هم مى توانند به علت عفونت هاى ويروسى و يا باكتريايى ايجاد بشوند).