تشخیص سرطان خون (لوسمی) حاد میلوئیدی AML:

ممكنست علایم و نشانه هايى از "AML" در افرادى ديده شود، اما براى قطعيت تشخيص بايد آزمايشاتى انجام شود.

شرح حال و معاينه:

ابتدا پزشك از شما در مورد طول مدتى كه از پديدارى علایم گذشته سوال مى كند، همچنين در مورد ريسك فاكتورهاى احتمالى پرس و جو مى نمايد. در هنگام معاينه بدنى، پزشك چشمان شما، دهان، پوست، غدد لنفاوى، كبد، طحال و سيستم عصبى شما را مورد بررسى قرار می دهد. همچنین به جستجوى مكان هاى احتمالى خونريزى يا خون مردگى، ويا علایمى از عفونت ها مى پردازد. اگر نشانه های دال بر وجود سلول هاى غير طبيعى خون را بیابد (همانند كم خونى، عفونت ها، كبودى، خونريزى)، شما را براى انجام آزمايش "شمارش كامل سلول هاى خون" فرستاده و احتمالاً نتيجه آزمايش را به نزد پزشك هماتولوژيست و مدیکال آنکولوژیست "فوق تخصص بيمارى هاى خون و سرطان" مى فرستد.

آزمايش ها در لوسمى حاد ميلوئيد:

اگر نتايج آزمايشات و بررسى علائم و نشانه ها، حاكى از احتمال وجود لوسمى باشد، آزمايش نمونه هاى خون و مغز استخوان، در جهت ايجاد اطمينان از وجود سرطان، و نيز آزمايشات سلولى ديگر جهت تعيين درمان و هدايت آن، انجام خواهد شد، به شرح زير:

• نمونه خون:

نمونه هاى خون معمولاً از يك سياهرگ بازو گرفته مى شوند.

• نمونه گيرى مغز استخوان در AML:

معمولاً به دو روش متفاوت اما هم زمان انجام مى پذيرد:

الف: كشيدن مایع مغز استخوان (آسپیراسیون)         ب: نمونه بردارى از مغز استخوان (بیوپسی)

نمونه ها معمولاً از پشت استخوان لگن برداشته مى شوند، اما اگر فقط روش مكش را بخواهند انجام دهند، از استخوان جناغ سينه استفاده مى نمايند. در روش مكش بيمار به پهلو ويا شكم دراز كشيده و پس از انجام بى حسى موضعى، ابتدا با يك سرنگ ويژه از داخل استخوان نمونه اى از مغز آن را بيرون كشيده و بعد با يك سوزن توخالى و بزرگ تر، نمونه كوچكى از خود استخوان و مغز آن را بيرون مى آورند و براى تشخيص لوسمى به آزمايشگاه پاتولوژى ارسال مى نمايند. (اين دو آزمايش ممكنست بعداً هم، براى دريافت چگونگى تاثير درمان ها، چند مرتبه تكرار شوند.)

• مايع مغزی نخاعى در AML:

از مايعى كه اطراف مغز و نخاع را گرفته (سى اس اف)، نمونه بردارى مى شود زيرا گاهى "آ ام ال" به نواحى اطراف مغز و نخاع انتشار مى يابد. (البته اين نمونه گيرى در صورتی انجام مى شود که علایمى دال بر گسترش لوسمى به اين نواحى وجود داشته باشد). ابتدا بيمار به شكم يا پهلو دراز كشيده و با يك سوزن توخالى (بعد از بى حسى) از ناحيه مابين مهره های ستون فقرات، مقدارى از آب (مايع) نخاع را خارج كرده و به آزمايشگاه مى فرستند (گاهى از طريق نصب يك سيستم ويژه، مقدارى از داروى شيمى درمانى را به داخل اين مايع و نواحى اطراف مغز و نخاع مى فرستند تا از انتشار لوسمى پيشگيرى نمايند).

آزمايشات، تشخيص و دسته بندى لوسمى حاد ميلوئيدى:

براى تشخيص AML يا انواع AML آزمايشات زير انجام مى شوند.

• شمارش كامل سلول هاى خون و اسمیر خونى محیطی:

در اين آزمايش، تمام سلول هاى مختلف خون را شمارش و دسته بندى مى نمايند. (مثلاً تمامى گلبول های سفيد مختلف خون را نيز بر حسب نوع، شمارش و دسته بندى مى نمايند). نمونه اى از خون را نیز در زير ميكروسكوپ مشاهده مى نمايند، تا تغييرات احتمالى در تعداد و شكل ظاهرى سلول هاى خون را بررسى نمايند، زيرا به تشخيص لوسمى كمك مى نمايد. اغلب بيماران مبتلا به آ ام ال، معمولاً تعداد بسيار زيادى سلول هاى سفيد نابالغ (بلاست) در خون خود دارند اما تعداد گلبول قرمز آنان ناكافى است.

اين سلول هاى نابالغ، هيچگاه مانند سلول هاى عادى عمل نكرده وبا اين كه وجود آن ها نشانه حضور لوسمى است، اما بيمارى بدون مشاهده نمونه مغز استخوان قابل تشخيص نخواهد بود.

• آزمايشات شيمي خون و تست انعقاد:

اين آزمايش ميزان مواد شيميايى مختلف موجود در خون را اندازه گيرى كرده و توانايى انعقاد آن را مى سنجد. اين آزمايشات براى تشخيص لوسمى نيستند، اما كمك مى نمايند اگر اشكالاتى در كبد و كليه ها وجود دارد، و يا مقادير غير طبيعى از ماده معدنى خاص در خون وجود دارد، و يا مسائلى در فرايند انعقاد خون خلل ايجاد مى كند، كشف شوند.

مشاهدات ميكروسكوپى در AML:

نمونه هايى از مايع تخاع، مغز استخوان و خون توسط پزشك پاتواوژيست يا آنکولوژيست، براى مشاهده تعداد، اندازه، و يا چند خصلت ديگر سلول هاى خون در زير ميكروسكوپ، مورد بررسى دقيق قرار مى گیرد. نشان گر اصلى اين است که در لوسمى، اغلب سلول ها نابالغ بنام ميلوبلاست (بلاست) در زیر میکروسکوپ دیده مى شوند. داشتن حداقل ٢٠ درصد از سلول هاى بلاست در مغز استخوان و يا خون، به معناى تشخيص لوسمى ميلوئيدى حاد مى باشد (در مغز استخوان سالم، تعداد سلول بلاست زير ٥ درصد است.) در ضمن چنانچه تغييرات كروموزومى خاصى كه در يك نوع ويژه از آ ام ال پديدار مى شود، در سلول هاى بلاست ديده شود، ديگر لازم نيست تعداد حتماً به ٢٠ درصد رسيده باشد و آ ام ال، تقريباً محرز مى شود. (هر چند اين آزمايشات، هنوز كافى نيستند و گاهى تست هاى حساس ترى هم لازم است.)

• سيتوشیمی در AML:

در اين آزمايش با استفاده از مواد شيميايى ويژه (نوعى رنگ) سعى در تشخيص سلول هاى لوسمى مى نمايند. مثلاً اين رنگ موجب مى شود كه "گرانول" سلول هاى لوسمى آ ام ال، در زير ميكروسكوپ به رنگ و شكل نقطه هاى سياه در بيايند، در حالى كه سلول هاى لوسمى ليمفوئيدى حاد "ALL"، تغيير رنگ نمى دهند.

• فلوسيتومترى  و ايمونوسيتوشیمى (IHC) در AML:

اين آزمايشات براى تعيين دقيق نوع لوسمى بسيار مهم و كمك كننده است، و با تشخيص ماده آلى موجود در سطح سلول، نوع آنرا تعيين و مشخص مى نمايند. نمونه اى از سلول ها را با آنتى بادى (ساخت دست بشر) آغشته نموده و چنانچه نوعى از مواد خاص در سطح سلول وجود داشته باشد، آنتى بادى به آن ها مى چسبد. سپس اين سلول ها را از مقابل يك شعاع نورى ليزرى عبور مى دهند، و اگر آنتى بادى به آن ها چسبيده باشد، اين سلول ها از خود نور جذب شده را ساطع مى نمايند و اين فرآيند توسط كامپيوتر آناليز شده و سلولها به اين وسيله دسته بندى و شمارش مى شوند. در روش ايمونوسيتوشیمی هم، سلول هاى خون و مغز استخوان را با آنتى بادى ويژه اى تركيب كرده، اما به جاى استفاده از ليزر و كامپيوتر، با مشاهده تغييرات رنگ آن ها در زير ميكروسكوپ، اين سلول ها دسته بندى مى شوند. اين آزمايشات در واقع براى دسته بندى سلول هاى لوسمى بر اساس آنتى ژن موجود در سطح آن ها (ايمونوفيتوتايپينگ) مى باشد. بر اساس اينكه سلول هاى لوسمى از چه نوع سلول خونی منشا گرفته اند، و ميزان بلوغ آن ها چقدر است، حامل آنتى ژن هاى متفاوتى می باشند. با جمع آورى اين اطلاعات مى توان انواع لوسمى ميلوئيدى حاد را تشخيص داد و طبقه بندى نمود.

• سيتوژنتيك در AML:

براى اين آزمايش "يك طول بلند از چرخه دى ان آ حامل ژن ها" به نام كروموزوم سلول را در زير ميكروسكوپ مشاهده مى نمايند. سلول نرمال انسانى ٢٣ جفت كروموزوم دارد كه هركدام رنگ خاص و اندازه معينى دارند. در برخى از موارد آ ام ال، سلول ها داراى تغييرات كروموزومى اى هستند كه در زير ميكروسكوپ قابل مشاهده مى باشند. مثلاً، دو كروموزوم ممكنست مقدارى از "DNA" را با يكديگر ردو بدل نمايند، در نتيجه قسمتى از يك كروموزوم به ديگری متصل مى شود كه به آن "ترنس لوكيشن" مى گويند (تبادل مكان). در ديگر موارد، تغييرات ديگرى هم ديده مى شود كه در اين جا گفته خواهند شد. (معمولاً تشخیص اين موارد به دو تا سه هفته زمان نياز دارد، زيرا سلول هاى لوسمى بايد در آزمايشگاه كشت شوند تا كروموزوم آن ها قابل ديدن باشد).

جابجایی transcloaction t(8; 21): ترنس لوكيشن، كه چنين نوشته مى شود: (٨ ؛ ٢١)t يعنى قسمتى از كروموزوم شماره ٨ روى كروموزوم شماره ٢١ قرار دارد.

 وارونگی inversion (inv)16: يعنى قسمتى از كروموزوم شماره ١٦ به حالت بالعكس قرارگرفته، اما هنوز به كروموزوم وصل است.

حذف شدن deletion del (-7): يعنى قسمتى از كروموزوم شماره ٧ از بين رفته و يا گم شده است.

اضافه شدن addition add (+8): يعنى قسمتى از كروموزوم شماره ٨ مضاعف (كپى) شده و تعداد زيادى از نسخه هاى آن در سلول وجود دارند.

تمامى تغييرات كروموزومى در زير ميكروسكوپ قابل مشاهده نيستند و آزمايشات ديگرى نيز لازم است.

• آزمايش "فيش" Fluorescent in situ hybridization (FISH) در AML:

در اين آزمايش از رنگ هاى ويژه فلوروسنت (كه فقط به بعضى از ژن ها و يا قسمت هايى از كروموزوم هاى مشخص مى چسبد) استفاده مى گردد. با اين روش تعدادى از تغييرات بسيار كوچك هم قابل شناسايى هستند. روش "فيش"  براى مشاهده تغييرات ژن هایی خاص و يا قسمت هايى از كروموزوم ها، قابل استفاده است و چون احتياجى نيست كه نمونه هاى سلولى مغز استخوان و خون را در آزمايشگاه رشد بدهند، نتايج حاصله زود و سريع به دست مى آيد. تنها اشكال آن، عدم كاربرد براى تمامى تغييرات است، و پزشكان بايد از قبل از انجام آزمايش بدانند كه به دنبال بررسی چه چیزی و رسیدن به چه جوابى هستند.

• "پى سى آر" Polymerase chain reaction (PCR) در AML:

اين يك تست بسيار حساس براى مشاهده تغييرات بسيار كوچك در كروموزوم هايى است كه در زير ميكروسكوپ قابل مشاهده نيستند. برای پيدا كردن تغييرات ژنى كه فقط در چند سلول اتفاق افتاده باشد، كاربرد بسيار خوبى دارد (مثلاً، پيدا كردن فقط چند عدد سلول با ژن تغيير يافته در مغز استخوان و يا خون، بعد از درمان). در اين جا نيز پزشكان بايد قبل از آزمايش بدانند كه به دنبا چه هستند و براى تمامى موارد كاربرى ندارد.

تصوير بردارى هاى مختلف براى تشخيص لوسمى ميلوئيدى حاد:

از آن جايى كه لوسمى ها معمولاً ايجاد تومور نمى نمايند، تصوير بردارى ها در تشخيص لوسمى كاربرد چندانى ندارند اما، زمانى در افراد مبتلا به آ ام ال به كار گرفته مى شوندكه پزشكان بخواهند ردى از عفونت و يا ساير دشوارى ها به دست بياورند، مانند تعين ميزان گسترش بيمارى (در صورت مشكوك بودن به متاستاز)  ، و فراتر رفتن بيمارى از مغزاستخوان و خون.روش هاى مختلف به شرح زير:

• عکس ساده قفسه سینه:

اگر ابتلاى ريه به عفونت مشكوك باشد، از عكسبردارى با اشعه ايكس استفاده مى شود.

• سى تى اسكن در AML:

اين آزمايش براى كمك به تشخيص اين كه آيا غدد لنفاوى و يا عضو ديگرى در بدن بزرگ شده است يا خير، كاربرى خوبى دارد (در تشخيص آ ام ال كمكى نمى نمايد.)، اما زمانى كه پزشك شك دارد كه لوسمى در يكى از اعضاء در حال رشد است، مثلاً طحال، سى تى اسكن، ارزش خودرا نشان مى دهد. سى تى اسكن با استفاده از اشعه ايكس، جزييات دقيقى از بافت نرم اندام هاى داخلى را در تصاوير متقاطع و متعدد خود نشان ميدهد. پيش از انجام سى تى اسكن، ممكن است كه يك ماده حاجب (براى وضوح بهتر) براى خوردن به شما داده شود و يا اينكه از راه سياهرگى وارد بدن شما بنمايند. گاهى اين تزريق احساس گُر گرفتگى و يا داغ شدن را به دنبال دارد (در صورت و يا جاى ديگر)، براى بعضى ها در بدنشان كهير پديدار مى گردد، و در مواردى نادر، عكس العمل آلرژيكى همانند تنگى نفس و يا افت فشارخون مشاهده شده است. اگر شما به هرچيزى آلرژى داريد و يا قبلاً به ماده حاجب عكس العمل نشان داده ايد، پزشك را از قبل  در جريان قرار دهيد. در ضمن سى تى اسكن بيشتر از عكسبردارى با اشعه ايكس به زمان احتياج دارد.

• نمونه بردارى سوزنی با هدایت سى تى اسكن در AML:

در بعضى موارد لازم است كه با كمك تصاوير سى تى اسكن، يك سوزن نمونه بردارى را به يك ناحيه مشكوك به سرطان هدايت نمايند. در حالى كه بيمار دراز كشيده، سوزن ويژه ای از راه پوست بى حس شده و با كمك تصاوير به طرف محل مورد نظر در بدن هدايت مى شود. بعد از نمونه بردارى نمونه به آزمايشگاه ارسال و در زير ميكروسكوپ مورد بررسى دقيق قرار می گیرد.

• پِت/سى تى اسكن در AML:

بعضى دستگاه ها، تركيب هر دو اسكن پت و سى تى را دارند، كه در آنجام آن، يك نوع گلوكز راديو اكتيو (تضعيف شده) به جريان خون تزريق مى شود. از آن جايى كه سلول هاى سرطانى رشد سريعى دارند و به غذاى فراوان نيازمندند، پس قسمت اعظم اين قند راديو اكتيو را جذب مى نمايند. با دوربينى ويژه، از اين نقاط درخشان تصوير بردارى مى شود و پزشكان با مقايسه تصاوير پر جزئيات سى تى اسكن با اين تصاويرحاوى مقادير بالای راديواكتيو (كه از همان قسمت گرفته شده است) به نتيجه گيرى هاى خوبى دست مى يابند.

• ام آر آى در AML:

اين دستگاه تصاويرى دقيق و پر جزئيات از بافت هاى نرم بدن تهيه مى نمايد (با كمك آناليز كامپيوترى)، اما روش آن استفاده از امواج صوتى در يك محيط قوى مغناطيس مى باشد (براى وضوح بهتر، اغلب ماده حاجب نيز تزريق مى گردد). اين ماده حاجب از نوع ماده حاجب استفاده شده در سى تى اسكن نیست، اما، واكنش آلرژيك هم در آن ديده مى شود. تصاوير ام آر آى براى معاينه مغز و ستون فقرات بسيار كارآمد هستند (هر چند در افراد مبتلا به آ ام ال، زياد به كار گرفته نمى شود). مدت زمان لازم براى تصاوير برداری حدود يك ساعت مى باشد.

• سونوگرافى در AML:

با استفاده از ارسال امواج صوتى و جمع آورى "بازگشت" آن ها در برخورد با اندام هاى داخلى، به كمك كامپيوتر تصاويرى ساخته مى شود. براى مشاهده غدد لنفاوى بزرگ شده نزديك به پوست بدن و يا "ديدن" اعضاء داخل شكم، مثل غدد لنفاوى متورم، كبد و طحال و يا، كليه ها، كاربرد دارد (براى تصوير سازى از قفسه سينه مفيد نيست، زيرا دنده ها در عملكرد امواج صوتى خلل ايجاد مى نمايند). براى هدايت سوزن نمونه بردارى، گاهى مورد استفاده قرار مى گيرد.