حقايقى درباره درد سرطان

Facts about Cancer Pain

مقدمه:

ابتلا به سرطان همواره به معناى داشتن درد نيست. اما اگر درد داريد، انواع مختلف داروها، راه هاى متنوع گرفتن داروها و روش هاى غير دارويى وجود دارند كه مى توانند درد را تسكين دهند. 

درد مى تواند بر همه ى جنبه هاى زندگيتان تاثير بگذارد. اگر درد داريد، ممكنست قادر به شركت در فعاليت هاى معمول روزانه تان نباشيد. ممكنست در خوردن و خوابيدن مشكل داشته باشيد. ممكنست نسبت به كسانى كه شما را دوست دارند زودرنج شوید. وقتى كه درد داريد به آسانى نااميد، غمگين و حتى عصبانى مى شويد. خانواده و دوستان احساس شما را همواره درك نمى كنند، و ممكنست شما احساس تنهايى زيادى داشته باشيد. 

شما هرگز نبايد درد را بعنوان بخش طبيعى از سرطان قبول كنيد. همه ى دردها قابل درمان و اكثرشان قابل كنترل يا قابل تسكين اند. وقتى درد كنترل شد، افراد مى توانند بهتر غذا بخورند و بخوابند، از بودن با خانواده و دوستان لذت ببرند و كار و عاداتشان را ادامه دهند.

انواع درد سرطان: 

نوع درد، نوع درمان براى بهترين تسكين را مشخص مى كند. افراد با درد سرطان اغلب متوجه تغيير درد در طى روز هستند.

• درد حاد سرطان: 

درد حاد، شديد است و براى مدت كوتاهى ادامه دارد. اغلب نشانه اين است كه بدن به نحوى آسيب ديده است. اين درد عموما همزمان با بهبود آسيب از بين مى رود.

• درد مزمن يا مقاوم سرطان:

درد مزمن يا مقاوم، مدت بیشترى طول مى كشد، (بيشتر از ٣ ماه). اگر به خوبى درمان نشود، مى تواند زندگیتان را مختل كند. از خفيف تا شديد دسته بندى مى شود. درد مزمن از بين نمى رود اما معمولا مى تواند با گرفتن داروهاى ضد درد طى يك برنامه روتين كنترل شود.

افراد با درد مزمنى كه با دارو كنترل شده اغلب میتوانند نوع ديگرى درد به نام درد سدشكن داشته باشند.

• درد سد شكن سرطان:

درد سد شكن يك شعله از دردى است كه حتى وقتى داروهاى ضد درد براى درد مزمن به طور معمول دريافت مى شود اتفاق ميفتد. به آن درد سدشكن مى گويند چون حتى بر تسكين درد از طريق داروهاى ضد درد نیز غلبه مى كند. درد سد شكن توسط دوز معمول ضد دردها كنترل نمى شود. شدت درد متفاوت است و معمولا غير قابل پيش بينى است.

به عنوان يك قانون سريعا بروز می کند، يك ساعت طول مى كشد و حسى شبيه درد مزمن دارد با اين تفاوت كه شديدتر است. مى تواند چندين بار در روز اتفاق بيفتد، حتى وقتى كه دردهاى مزمن توسط داروهاى ضد درد معمول كنترل شده است. 

علت دردهاى سد شكن اغلب شبیه درد مزمن است. علتش ممكن است خود سرطان يا درمان سرطان باشد. بعضى افراد طى يك فعاليت خاص مثل راه رفتن يا لباس پوشيدن درد سد شكن دارند. براى ديگران، غير منتظر است و بدون هيچ علت روشنى اتفاق مى افتد. خيلى مهم است كه اين نوع درد مديريت شود.

عامل درد در افراد سرطانى چیست؟

غالبا خود سرطان باعث درد مى شود، مقدار درد به نوع سرطان، وسعت آن و آستانه درد شما (تحمل درد) بستگى دارد. در افراد با سرطان پيشرفته احتمال بيشترى وجود دارد كه درد داشته باشند.

آزمايش ها يا درمان هاى سرطان نيز مى تواند موجب درد شوند. هم چنين ممكنست دردى داشته باشيد كه هيچ ربطى به سرطان يا درمان هاى آن نداشته باشد. مثل هركس ديگر، مى توانيد سر درد، گرفتگى ماهيچه و هر نوع درد ديگرى داشته باشيد.

• درد با منشا سرطان:

درد با منشا سرطان مى تواند توسط فشار تومور روى استخوان ها، اعصاب يا ارگان هاى بدن ايجاد شود.

• فشردگی طناب نخاعى ناشی از سرطان:

وقتى تومور به نخاع گسترش مى يابد، مى تواند روى طناب نخاعى فشار ايجاد كند كه به آن "فشردگى طناب نخاعى" (spinal cord compression) مى گويند. اولين علامت فشردگى نخاع معمولا كمر درد يا گردن درد است، گاهى اوقات با درد، بى حسى يا ضعف بازو يا پا همراه است. سرفه كردن، عطسه زدن يا حركات ديگر اغلب بدترش مى كنند. اگر شما اين درد را داريد، سريعا كمك بگيريد. اين بهم فشردگى بايد سريعا درمان شود تا شما از عدم كنترل مثانه، روده ها يا فلج شدن در امان بمانید. تيم درمان سرطان شما مى تواند دليل درد شما را درمان كند و به شما داروهايى براى تسكين درد دهند. اگر بلافاصله پس از شروع درد فشردگى درمان شويد، معمولا مى توانيد از عواقب جدى در امان بمانید.

پرتودرمانى و استروئيدها براى كوچك كردن تومور است. يا ممكنست براى برداشتن تومورى كه روى نخاع فشار مى آورد جراحى انجام شود كه ممكنست بعد از آن راديوتراپى ادامه يابد. 

• درد استخوان ناشی از سرطان: 

اين نوع درد ممكنست وقتیکه سرطان به استخوان گسترش می يابد بروز نماید. ممكنست هدف درمان كنترل سرطان باشد يا روى استحکام استخوان هاى آسیب دیده متمركز باشد. ممکنست پرتودرمانى از خارج بدن براى درمان استخوان هاى ضعيف شده بکار رود. گاهى داروهاى راديواكتيو داده مى شود كه جذب استخوان هاى درگیرشده میشود و به قوى تر شدن آنها كمك مى كند. بيسفسفونات ها داروهاى ديگرى هستند كه كمك مى كنند استخوانهاى بیمار قوى تر شوند و استخوان ها را از شكسته شدن محافظت می کنند. اين ها مثال هايى بود از درمان هايى كه روى توقف علت درد استخوان هدف گذارى شده. ممكنست هنوز شما به داروهاى ضد درد نياز داشته باشيد، گاهى اوقات اين درمان ها مى توانند دردتان را به خوبى كاهش دهند.

• درد ناشی از درمان سرطان:

• عمل ها و آزمايش ها: 

بعضى آزمايش ها كه براى تشخيص سرطان و اين كه ببينيم درمان چقدر خوب پيش رفته استفاده مى شود که دردناك هستند. اگر به اين گونه روش ها نياز است، نگرانى از درد نبايد شما را از انجام آن بازدارد. هر دردى كه در حين يا بعد از پروسيجر داريد معمولا از بين می رود. نيازهايتان و نوع عمل شما انواع داروهايى كه براى درد مى گيريد را مشخص میكند. ممكنست به شما گفته شود كه درد ناشى از عمل غير قابل اجتناب است يا براى طولانى مدت ادامه نمى يابد. با اين حال، شما بايد در صورت درد داشتن مسکن بگیريد.

• درد جراحى:  

جراحى اغلب بخشى از درمان سرطان هايى است كه به شكل تومورهاى جامدرشد مى كنند. بسته به نوع جراحى كه داريد، مقدارى درد معمولا انتظار مى رود. شما داروهاى ضد درد مى گيريد بنابراين وقتی‌جراحى تمام شود درد نخواهيد داشت. درد مربوط به جراحى بسته به نوع جراحى، از چند روز تا چند هفته مى تواند طول بكشد. 

• درد خيالى: 

درد خيالى عارضه طولانى مدت جراحى است و فراتر از درد معمول جراحى است. اگر شما بازو، پا يا حتى سينه خود را برداريد، ممكنست هنوزاحساس درد يا ساير احساسات غير معمول يا ناخوشايندى داشته باشيد كه به نظرمى رسد از عضو غایب (خيالى) بدن مى آيد. پزشكان در مورد علت آن مطمئن نيستند اما درد خيالى، واقعى است؛ اين تصور شما نيست. يك روش تسكين درد واحد براى كنترل همه انواع درد خيالى در همه بيماران و در هر زمانى وجود ندارد. روش هاى زيادى براى درمان اين نوع درد استفاده مى شود كه شامل داروهاى ضد درد، فيزيوتراپى، داروهاى ضد افسردگى و تحريك عصبى الكتريكى از طريق پوست (TENS) مى باشد. اگر درد خيالى داريد از تيم درمان سرطان خود بپرسيد چه كارى مى توان انجام داد.

• عوارض جانبى شيمى درمانى و اشعه درمانى: 

بعضى از عوارض جانبى درمان باعث درد مى شود. اگر درد مديريت نشود، حتى  مى تواند باعث شود  فرد درمان را متوقف كند. متوجه هر تغييرى يا هر دردى كه شدید با تيم درمان سرطان خود صحبت كنيد.

مثال دردهايى كه توسط درمان سرطان ايجاد مى شود:

• نوروپاتى محيطى (PN):

اين حالت به درد، سوزش، گزگز، بى حسى، ضعف، کرختی، اختلال در راه رفتن، يا هر نوع احساس غير عادى در دست ها و بازو ها و/يا پاها گفته مى شود. نوروپاتى محيطى به علت آسيب هاى عصبى ناشی از انواع مشخص شيمى درمانى، كمبود ويتامين، سرطان، و مشكلات ديگر به وجود مى آيد. به محض توجه به اين دسته از اختلالات به پزشك خود اطلاع دهيد.

• زخم هاى دهان (التهاب دهان يا مخاط):

شيمى درمانى مى تواند باعث زخم و درد دهان و گلو شود. درد مى تواند باعث اختلال در خوردن، نوشيدن و يا حتى صحبت كردن بشود.

• التهاب مخاط و آسيب هاى ديگرناشى از اشعه:

درد ناشى از پرتودرمانی خارجى به ناحيه تحت درمان بدن بستگى دارد. راديوتراپى مى تواند باعث سوختگى پوست، التهاب مخاط (زخم هاى دهان) و اسكار شود-كه هركدام مى تواند باعث درد شود. گلو، روده و مثانه مستعد آسيب هاى راديوتراپى هستند، و اگر اين بخش ها پرتودرمانی شوند ممكن است شما درد داشته باشيد.

منبع: American Cancer Society 2107

مترجم: نفیسه منصوری، کارشناس پرستاری

بازبینی: سید سعید کسایی، فوق تخصص مدیکال آنکولوژی و هماتولوژی