مرحله بندی سرطان پروستات

Prostate Cancer Staging

اساس مرحله بندى سرطان پروستات، بستگى دارد به مشاهده مقادیر غیر طبیعی سرطان در زير ميكروسكوپ. دو روش عمده براى مرحله بندى سرطان پروستات وجود دارد: 

‏ نمره دهى گليسون (Gleason score):

• اگر سرطان شباهت زيادى به بافت نرمال پروستات داشته باشد، مرحله يك مى شود.
• اگر سرطان به شدت غير نرمال و شباهتى به بافت پروستات نداشته باشد، مرحله پنج مى شود.

مراحل دو تا چهار، بين اين دو مقدار تعيين مى گردند، و اغلب سرطان ها گريد سه و يا بالاتر هستند.

از آن جايى كه سرطان پروستات، در نواحى مختلف پروستات، مرحله متفاوتی از يكديگر دارد، نمره دهى به دو ناحيه كه عمده سرطان را تشكيل مى دهند، انجام مى شود و جمع آن را محاسبه مى نمايند، مثلاً در نمره دهى  ٣+ ٤ = ٧ يعنى بيشتر تومور در مرحله ٣ و كمتر آن در مرحله ٤ مى باشد و جمع بندى آن (در نمره دهى گليسون) ٧ مى باشد. 

سرطان هاى پروستات معمولاً (اغلب) به سه گروه تقسيم مى شوند (بر اساس سرعت رشد و تهاجمى بودن و نيز نمره بندى گليسون)، به قرار زير:

• سرطان هايى كه نمره ٦ و پايين تر مى گيرند، در مراحل پايين قرار مى گيرند.
• سرطان هايى با نمره ٧ در مرحله متوسط قرار مى گيرند.
• سرطان هاى با نمره ٨ الى ١٠ در مرحله پيشرفته قرار مى گيرند.

گروه هاى مرحله بندى سرطان پروستات:

در ساليان اخير پزشكان به اين نتيجه رسيده اند كه باید سرطان پروستات، به بيش از سه گروه تقسيم شود، مثلاً مردان با نمره ٣ + ٤ = ٧، عملكردى بهتر از مردانى با جمع نمره ٤+٣= ٧ دارند. همانگونه كه نمره ٨ عملكرد بهترى از ٩ ويا ١٠ خواهد داشت. پس، پزشكان گروه هاى مرحله بندى اى درست كرده اند كه از "يك" يعنى رشد و گسترش بسيار كم، تا "پنج" يعنى رشد و گسترش بسيار سريع، دسته بندى مى شود:

• مرحله بندى گروه يك = گليسون ٦ و يا كمتر
• مرحله بندى گروه دو = گليسون ٤+٣ = ٧
• مرحله بندى گروه سه = گليسون ٣+٤ = ٧
• مرحله بندى گروه چهار = گليسون ٨
• مرحله بندى گروه پنج = گليسون ٩ تا ١٠ 

در بلند مدت، روش گروهبندی جايگزين نمره دهى گليسون خواهد شد، اما فعلاً، احتمالاً هر دو بر روى گزارش هاى آسيب شناسى درج خواهند شد.

به همراه مرحله بندى، اعداد ديگرى هم بر روى برگه آزمايشگاه آسيب شناسى (پاتولوژى)،وجود دارند از قبيل:

• تعداد نمونه هايى كه سرطانى بوده اند، مثلاً ٧ از ١٢.
• درصد سرطان در هر نمونه.
• آيا سرطان در يك سمت و يا هر دو سمت پروستات وجود داشته يا خير.

مرحله سرطان بر اساس نتایج آزمایش‌های تشخیصی و مرحله‌بندی، ازجمله آزمایش آنتی‌ ژن خاص پروستات PSA و نمره Gleason تعیین می شود. نمونه‌های بافتی که در طول نمونه ­برداری برداشته می­شوند، برای پیدا کردن نمره Gleason مورد استفاده قرار می‌گیرند. نمره Gleason بین 2 تا 10 است و توضیح می­دهد که سلول‌های سرطانی چقدر نسبت به سلول‌های طبیعی متفاوتند و چقدر احتمال دارد که تومور گسترش یابد. عدد پایین‌تر نشان می­دهد که تومور کمتر احتمال دارد که گسترش‌ یافته باشد.

مراحل پیشرفت سرطان پروستات:

 همانطور که سرطان پروستات از مرحله‌ I تا مرحله IV پیشرفت می‌کند، سلول‌های سرطانی در پروستات، از طریق لایه بیرونی پروستات به بافت مجاور و سپس به غده­ های لنفاوی یا سایر قسمت‌های بدن رشد می‌کنند.

• مرحلهسرطان پروستات I :

سرطان فقط در پروستات یافت می‌شود.

با نمونه ­برداری سوزنی (برای سطح PSA بالا انجام‌ میشود) و یا در مقدار کمی از بافت در طول جراحی به دلایل دیگری (مانند هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات) یافت شده است. سطح PSA کمتر از 10 است و نمره Gleason 6 یا کمتر است؛ یا

در نیم یا کمتر از یک لوب پروستات یافت شده است. سطح PSA کمتر از 10 است و نمره Gleason 6 یا کمتر است؛ یا

در طول آزمایش دیجیتال رکتال احساس نمی‌شود و در آزمایش‌های تصویربرداری مشاهده نمی‌شود. سرطان در نیمه یا کمتر از یک لوب پروستات یافت می‌شود. سطح PSA و نمره Gleason مشخص نشده.

• مرحله :سرطان پروستات II

سرطان پیشرفته‌تر از مرحله اول است، اما به خارج از پروستات کشیده نشده است. مرحله II به مرحله IIA و IIB تقسیم می‌شود.

• مرحلهIIA :

با نمونه برداری سوزنی (برای سطح PSA بالا انجام‌ شده است) و یا در مقدار کمی از بافت در طول جراحی به دلایل دیگر (مانند هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات) یافت شده است. سطح PSA کمتر از 20 است و نمره Gleason 7 است؛ یا

با نمونه برداری سوزنی (برای سطح PSA بالا انجام‌شده است) و یا در مقدار کمی از بافت در طول جراحی به دلایل دیگری (مانند هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات) یافت شده است. سطح PSA حداقل 10، اما کمتر از 20 است و نمره Gleason 6 یا کمتر است؛ یا

در نیم یا کمتر از یک لوب پروستات یافت می‌شود. سطح PSA حداقل 10، اما کمتر از 20 است و نمره Gleason 6 یا کمتر است؛ یا

در نیم یا کمتر از یک لوب پروستات یافت می‌شود. سطح PSA کمتر از 20 است و نمره Gleason 7 است؛ یا

در  بیش از نیمی از یک لوب پروستات یافت می‌شود.

مرحله :IIB 

در طراف مقابل پروستات یافت می‌شود. PSA می‌تواند در هر سطح باشد و نمره Gleason می‌تواند از 2 تا 10 باشد؛ یا

در طول معاینه رکتال یافت نمی‌شود و در آزمایش‌های تصویربرداری مشاهده نمی‌شود. سطح PSA 20 یا بالاتر است و نمره Gleason می‌تواند 2 تا 10 باشد؛ یا

در طول معاینه دیجیتال رکتال یافت نمی‌شود و در آزمایش‌های تصویربرداری مشاهده نمی‌شود. PSA می‌تواند در هر سطحی باشد و نمره Gleason 8 یا بالاتر است.

• مرحله :سرطان پروستات III

در مرحله III، سرطان به فراتر از لایه بیرونی پروستات گسترش‌ یافته و ممکن است به کیسه­ های مایع منی گسترش یابد. PSA می‌تواند در هر سطحی باشد و نمره Gleason می‌تواند از 2 تا 10 باشد.

• مرحله :سرطان پروستات IV

در مرحله IV، PSA می‌تواند در هر سطحی باشد و نمره Gleason می‌تواند از 2 تا 10 باشد. همچنین سرطان به فراتر از کیسه­ های منی، بافت‌ها یا اندام‌های مجاور مانند رکتوم، مثانه یا دیواره لگن گسترش‌یافته است؛ یا ممکنست به کیسه­ های منی یا بافت یا اندام‌های اطراف مانند رکتوم، مثانه یا دیواره لگن رسیده باشد. سرطان به غده های لنفاوی مجاور؛ یا به قسمت‌های دور بدن مانند غده ­های لنفاوی دوردست یا استخوان‌ها گسترش‌ یافته است.

سرطان به سه روش در بدن گسترش می‌یابد:

سرطان می‌تواند از طریق بافت، سیستم لنفاوی و خون گسترش یابد.

1.سرطان از جایی که شروع‌ شده است به دیگر نقاط بدن گسترش می­یابد: هنگامی‌ که سرطان بخش دیگری از بدن را نیز درگیر می‌کند، آن را متاستاز می­نامند. سرطان با تهاجم به مناطق مجاور از مکان اولیه اش فراتر میرود. سلول‌های سرطانی از جایی که شروع‌ شده‌اند (تومور اولیه) جدا می‌شوند و از طریق سیستم لنفاوی یا خون حرکت می‌کنند.

2.سیستم لنفاوی: سرطان از جایی که شروع‌ شده است با رشد کردن به سیستم لنفاوی تهاجم می­یابد.  سرطان به سیستم لنفاوی وارد می‌شود، از طریق عروق لنفاوی منتقل می‌شود و تومور (تومور متاستاز) بخش دیگری از بدن را تشکیل می‌دهد.

3.خون: سرطان از جایی که شروع‌ شده است با تهاجم به رگهای خونی در خون گسترش می­یابد.  سرطان به خون وارد می‌شود، از طریق رگ‌های خونی حرکت می‌کند و یک تومور (تومور متاستاز) را در بخش دیگری از بدن تشکیل می‌دهد.

تومور متاستاتیک از همان نوع سرطان اولیه است. به‌عنوان‌ مثال، اگر سرطان پروستات به استخوان گسترش یابد، سلول‌های سرطانی در استخوان، درواقع سلول‌های سرطانی پروستات هستند. این بیماری سرطان پروستات متاستاتیک است، نه سرطان استخوان.

Denosumab، یک آنتی ­بادی مونوکلونال است، که می‌تواند برای جلوگیری از متاستاز استخوان استفاده شود.