عوارض پرتودرمانی:

مقدمه:

همراه با از بين رفتن سلول هاى سرطانى، سلول هاى بافت هاى اطراف تومور هم آسيب خواهند ديد. پرتو درمانى مى تواند عوارضى همچون: تهوع، زخم هاى دهانى، مشكلات در حلق و ... ايجاد نمايد و از طرف دیگر، در دوره بهبودى بدن احتياج به مقادير زياد انرژى و پروتئين دارد (تا از وزن كاسته نشود). بنابراین اگر در غذا خوردن مشكل داريد، با پزشك خود و يا يك متخصص تغذيه ملاقات كنيد و مشورت بگيريد. برخى افراد در دوره پرتو درمانى، قادرند كارهاى خود را تمام وقت انجام دهند، بعضى پاره وقت، اين بستگى به "احساس" شما دارد. در ابتداى درمان، كار كردن راحت تر است، اما با گذشت زمان، اگر احساس خستگى، ضعف، كم بودن انرژى ... داشتيد، تعجب نكنيد. بعد از پايان درمان، در طى چند هفته (گاه، چند ماه) اين مشكلات تدريجاً بر طرف خواهند شد. شايد هم به نقطه اى برسيد كه اصلاً قادر به كار كردن نباشيد، دراين موقع بهتر است با مدير خود، در مورد يك مرخصى استعلاجى گفتگو نماييد. برخى افراد كه پرتودرمانى مى شوند، احساس خستگى و كوفتگى زيادى دارند كه مى تواند به تدريج و يا ناگهانى بروز نمايد و اين احساس، در افراد مختلف، متفاوت خواهد بود.

عوارض پرتودرمانی بر اساس محل پرتودرمانی عبارتند از:

درمان ناحيه مغز: خستگى و كوفتگى، از دست رفتن مو ها، تهوع و استفراغ، تغيرات پوست، سردرد، تارى ديد.
درمان ناحيه سینه ها: خستگى و كوفتگى، از دست رفتن موها، تغييرات گسترده پوستى، تورم، التهاب و حساسيت.
درمان ناحيه قفسه سينه: خستگى و كوفتگى، از دست رفتن موها، تغييرات پوست، تغييرات در حلق (مانند دشوارى در بلع) سرفه، تنگى نفس.
درمان ناحيه سر و گردن: خستگى و كوفتگى، از دست رفتن موها، تغييرات در پوست، تغييرات در دهان، خشك شدن بزاق، تغيير در ادراك مزه غذاها.
درمان ناحيه لگن: خستگى و كوفتگى، از دست رفتن موها، اسهال، تهوع و استفراغ، تغييرات پوستى، مشكلات متعدد جنسى و بارورى (مردان و زنان)، تغيير در سيستم ادرارى و مثانه.
درمان ناحيه ركتوم (راست روده و مقعد): خستگى و كوفتگى، اسهال، از دست رفتن موها، تهوع و استفراغ، تغييرات پوستى، مشكلات در ارتباط جنسى و حفظ بارورى (مردان و زنان)، تغييرات سيستم ادرار و مدفوع و کنترل آن ها.
درمان ناحيه شكم و معده: اسهال، خستگى و كوفتگى، از دست رفتن موها، تهوع و استفراغ، تغييرات پوستى، تغيير در سيستم ادرارى و مثانه.

مشکلاتی که ممکنست بعنوان عوارض پرتودرمانی در حین درمان پیش آیند گرچه ناخوشایند می باشند ولی غالباً عوارض حاد یا خطرناکی نمی باشند.

معمولاً سلول هايى كه حين پرتودرمانى آسيب مى بينند، در طى چندماه پس از درمان بهبودى نسبى مى يابند. به همین خاطر معمولاً همۀ عوارض در طول چند هفته پس از خاتمه درمان از بین خواهند رفت. برخى افراد عوارض جانبى دارند كه بهبود پيدا نمى كند و تا ماه ها، سالها، و گاهى پايان عمر عمر هنوز وجود دارند وبه آن ها "عوارض پايدار" اطلاق مى شود. بروز اين قبيل عوارض بستگى زيادى به ديگر درمان هاى تجويز شده، نحوۀ درمان و منطقۀ درمانی و ديگر عوامل مثل الگوى ژنتيكى، سيگار كشيدن و میزان تحمل بدن دارد.

بسیاری از بیماران در حین درمان هیچگونه عوارض جانبی ندارند و براحتی به فعالیت-های روزمره زندگی خود می پردازند.

ممکنست پزشک معالج در مورد محدود نمودن فعالیتهای روزمره (کار، تحصیل، ورزش و ...) به شما توصیه هایی نماید. بطور کلی عوارض جانبی به میزان تحمل بدن شما در منطقۀ درمانی بستگی دارد.

تأثیر پرتودرمانی بر روی بافتهای سالم منطقۀ درمان معمولاً گذرا است. درمان در نواحی مختلف بدن عوارض متفاوتی خواهد داشت. شدت این عوارض به نحوه درمان و منطقۀ درمانی بستگی دارد ولی ممکن است علایم عمومی نیز در جریان پرتودرمانی پش آیند. مثلاً برخی از بیماران در طول دوره درمان احساس خستگی بیشتری دارند یا اینکه احساس رخوت و افسردگی می کنند. در صورتیکه شما چنین حالاتی داشتید فوراً به پزشک معالجتان اطلاع دهید تا با تجویز دارو یا توصیه های مناسب در رفع عوارض درمان اقدام نماید.

برخی بیماران نسبت به محیط درمان و گاهی دستگاههای پرتودرمانی ترس و اضطراب دارند ولی پس از چند روز آشنا شدن با نحوه درمان، این حالت برطرف میشود.

آیا همه بیماران دچار عوارض پرتودرمانی می شوند؟

خیر، همانطور که قبلاً گفته شد عوارض از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی هیچگونه عارضه یا مشکلی در حین درمان ندارند و برخی دچار مشکلات ناشی از عوارض درمان می شوند. در اکثر مواقع میزان واکنش انساج سالم بدن به پرتودرمانی در حد قابل تحملی است. شایعترین علائم عمومی عبارتند از خستگی، مشکلات پوستی ناحیه درمان و بی اشتهایی. سایر عوارض به منطقۀ درمانی مربوط میشوند مثل ریزش مو در درمان ناحیه سر. در صورتیکه شدت عوارض بیش از حد معمول باشد پزشک معالجتان می تواند با قطع موقت یا تغییر نحوه درمان از پیشرفت عوارض جلوگیری کند. علاوه بر مطالعه این جزوه میتوانید مشکلات خاص خود را مستقیماً با پرستار پرتودرمانی یا پزشک معالجتان در میان بگذارید.

مسایل روانی بیمار پرتو درمانی شده:

تمامی بیمارانی که تحت پرتودرمانی قرار میگیرند به میزان متفاوت دچار اضطراب روحی اند. برخی بیماران در دوره درمان عصبانی و یا گاهی افسرده می شوند. اگر شما نیز چنین شده اید با کنترل روحی خود به درمان کمک نمایید. پرتودرمانی می تواند با ایجاد ضعف عمومی جسمی یا تغییراتی در تعادل هورمونی بطور غیرمستقیم و به میزان کم اثرات روانی منفی ایجاد کند ولی مستقیماً تأثیری بر وضعیت روحی بیمار ندارد. برخی بیماران بدلیل ترس یا تخیلات منفی از بیماری، بدلیل سکوت و در خود فرو رفتن و بدلیل نحوۀ زندگی ناسالم، خود را مضافاً بیمار می کنند. هر کس بطریقی مختلف و منحصربفرد با جسم و روانش نسبت به بیماری خود واکنش نشان میدهد، واکنش منطقی شما در جریان بیماری و درمان میتواند سیر بهبودی شما را تسریع نماید.

برخی بیماران مسایل روانی خود را با دوست یا خانواده؛ پزشک یا مددکار اجتماعی در میان می گذارند. شما نیز می توانید مشکلات خود را با پزشک با پرستار پرتودرمانی مطرح کنید. گاهی علاوه بر صحبت با بیماران ممکنست از داروهای آرامش بخش هم استفاده شود.

آیا اثرات پرتودرمانی در بدن باقی می ماند؟

پس از پرتودرمانی خارجی، تابش اشعه در بدن بیماران باقی نمی ماند و تماس نزدیک آنها با اطرافیان کاملاً آزاد بوده و نیازمند مراقبت یا محدودیتی نیست.

در بیمارانی که مواد رادیواکتیو در داخل بدن آنها وارد شده است (پرتودرمانی داخلی- Internal) تا زمانی که این مواد از بدن خارج نشده اند تماس نزدیک با اطرافیان ممنوع است، در این مورد پرسنل درمانی به شما توضیح کافی خواهند داد.

خستگی ناشی از پرتودرمانی