شیمی درمانی خوراکی و موضعی

Oral & Topical Chemotherapy

مقدمه:

درحالیکه بسیاری از داروهای شیمی درمانی (شیمی) بصورت تزریقی یا انفوزیون طولانی مدت داده می شود اما داروهای خوراکی شیمی درمانی ای نیز وجود دارد که از راه دهان یا موضعی (مالیدن روی پوست) تجویز می شود.

شیمی درمانی خوراکی:

داروی شیمی درمانی می تواند از راه دهان بصورت مایع، قرص یا کپسول دریافت شود. مانند سایر انواعی شیمی درمانی معمولا این داروها نیز بصورت دوره ای داده می شوند. این تجویز دوره ای اجازه می دهد آسیب شیمی درمانی به سلول های سالم کاهش یابد شیمی درمانی بتواند سلول های سرطانی را بکشد.

معمولا شیمی درمانی خوراکی در منزل استفاده می شود. به همین خاطر خیلی مهم است که شما درمورد نحوه استفاده این داروها دقیقا اطلاع داشته باشید. اگر شما یا پزشک تان به این نتیجه رسیده اید که شیمی درمانی خوراکی بهترین گزینه درمانی برای شما است مطمئن باشید مطالب زیر را خوب بلدید:

• زمان و نحوه مصرف داروهای شیمی درمانی خوراکی:

شما باید دقیقا بدانید که در چه زمانی از روز و به چه میزان از داروی شیمی باید استفاده کنید. شما نیاز دارید دوز دقیق را در زمان دقیق و برای دوره زمانی مشخصی بگیرید.  دوزهای شیمی درمانی خوراکی به نحوی تنظیم شده است که سطح پایدار ویکنواختی از دارو در بدن شما موجب کشتن سلول های سرطانی شود. عدم مصرف صحیح شیمی درمانی خوراکی می تواند کیفیت تاثیر آن را تغییر دهد. گاهی به تغییر دوز نیاز است، اما قبل از آنکه پزشک به شما بگوید تغییری در دوز دارو ایجاد نکنید. چنانچه یک دوز را فراموش کردید به پزشک یا پرستارتان در اینباره اطلاع دهید تا آنها بدانند که اگر دارو اثر نکرده به چه علت بوده. همچنین دانستن این مطلب به پزشک کمک می کند تصمیم بگیرد که آیا دارو را تغییر دهد یا اینکه چه زمانی دارو را بگیرید.

• دست زدن به داروهای شیمی درمانی خوراکی:

داروهای شیمی درمانی خوراکی به اندازه سایر داروهای شیمی درمانی قوی است. ملاحظات خاصی برای نگهداری و تماس با این داروهای شیمی درمانی وجود دارد. ممکنست به شما گفته شود در دوره ای که از این داروها استفاده می کنید اجازه ندهید سایرین به این داروها یا ترشحات بدن شما دست بزنند. گاهی لازم است هنگام دست زدن به این داروها دستکش بپوشید. برخی از این داروها باید در شیشه یا بطری پلاستیکی نگهداری شوند. و برخی از داروها و پوشش آنها را پس از مصرف باید به شیوه خاصی با رعایت مسایل ایمنی دور انداخت. دور انداختن برخی از آنها کار داروخانه است و باید آنرا به داروخانه تحویل داد. تا به شیوه خاصی دور انداخته شود.

• هزینه داروهای شیمی درمانی خوراکی:

داروهای شیمی درمانی خوراکی می توانند گرانقیمت باشند. مطمئن باشید درمورد هزینه درمان اطلاع کافی دارید تا زمانیکه به داروخانه می روید یا قبض دارو را میگیرید جا نخورید. برخی بیمه ها کل یا بخشی از هزینه برخی داروها را متقبل نمی شوند. گاهی شما می توانید با کمک هزینه از پس آن برآیید اما بسیاری مواقع فرد باید کل پول خود را صرف اینکار کند و هزینه آن بیش از شیمی درمانی تزریقی یا بستری در بیمارستان یا درمانگاه می شود. حتی اگر بیمه دارید از قبل مطمئن شوید که برای کل دوره شیمی درمانی چقدر باید بپردازید.

در صورت بروز هرگونه عارضه حین مصرف داروی شیمی درمانی به پزشک یا پرستارتان اطلاع دهید. مثلا اگر احساس بدحالی می کنید یا دلدرد و درد معده دارید اطلاع دهید. پزشک شما باید از این مشکلات اطلاع داشته باشد تا درصورت نیاز برنامه درمان شما را تغییر دهد.

شیمی درمانی موضعی:

شیمی درمانی موضعی دقیقا روی پوست و جاییکه سرطان وجود دارد گذاشته می شود. شیمی درمانی موضعی می تواند ژل، کرم یا پماد باشد.

داروهای شیمی درمانی پوستی به اندازه سایر فرم های شیمی درمانی قوی هستند. و بسیاری از آنها خطرناکند. اگر داروی شیمی درمانی موضعی استفاده می کنید باید از احتیاطات لازم درباره نگهداری، لمس و دور انداختن ظرف دارو آگاهی داشته باشید. همچنین باید از احتیاطات لازم هنگام استفاده از این داروها اطلاع داشته باشید: مثلا استفاده از دستکش های ویژه.

نیاز به ویزیت منظم توسط پزشک:

حتی با استفاده از داروهای شیمی درمانی موضعی یا خوراکی در منزل باید توسط تیم درمان سرطان تان به طور منظم ویزیت شوید. آنها پاسخ به درمان را پایش می کنند و نحوه شیمی درمانی شما را رصد می کنند. در این ویزیت ها برای بررسی پاسخ تومور و بدن شما به شیمی درمانی از آزمایش های خونی و اسکن ها استفاده می شود.

فاصله زمانی بین دوره های شیمی درمانی موضعی یا خوراکی:

بر اساس نوع سرطان، هدف از درمان و نوع داروی بکار رفته طول دوره درمان و تعداد و فاصله بین دوره های درمان متفاوت است. ممکنست درمان روزانه، هفتگی یا ماهانه داده شود اما معمولا دوره های دریافت دارو و استراحت پس از آن تکرار می شود. مثلا ممکنست برای دو هفته  اول شیمی درمانی شود و سپس یک هفته استراحت داده شود و هر سه هفته این وضعیت تکرار شود. زمان های استراحت (عدم دریافت دارو) به بدن اجازه می دهد سلول های سالم خود را بازسازی نماید و مجددا توان خود را بدست آورد. تیم درمان سرطان شما می تواند به شما بگوید برنامه درمان شما برای چند دوره است و اینکه قرار است تا کی ادامه یابد.

بسیاری از افراد دوست دارند بدانند داروها حقیقتا تا کی در بدن می مانند و چگونه از بدن برداشت می شوند. کلیه ها و کبد اغلب داروهای شیمی درمانی را می شکنند و سپس اجزای دارو از راه ادرار یا مدفوع از بدن شما خارج می شود. اینکه چقدر طول می کشد یک دارو از بدن دفع شود بستگی به عوامل متعددی دارد که عبارتند از: نوع داروی شیمی درمانی، سایر داروهای مصرفی، سن بیمار، کیفیت کارکرد کبد و کلیه ها.

اگر سرطان عود نماید ممکنست مجددا نیاز به کموتراپی شود. این دفعه می توان برای کاهش علایم یا کاهش سرعت رشد یا انتشار سرطان از داروی دیگری استفاده کرد. عوارض داروها بر اساس نوع دارو، دوز آن و نحوه مصرف آن متفاوت است.

از شیمی درمانی خوراکی یا موضعی چه انتظاری می توان داشت؟

عوارض داروها بیمار به بیمار فرق میکند. به محض مشاهده عوارض دارو به تیم درمان سرطان اطلاع دهید تا قبل از تشدید شدن اقدامات لازم را انجام دهند. ممکنست پزشک دوز دارو را تغییر دهد یا داروهایی بدهد که احساس بهتری داشته باشید. اگر درباره عارضه دارویی شک دارید و به پزشک دسترسی ندارید تا زمانیکه به پزشک یا تیم درمان سرطان دسترسی پیدا کنید داروی شیمی درمانی را قطع نمایید.

دریافت شیمی درمانی در منزل به شما آزادی بیشتری می دهد تا کمتر نیاز به ویزیت پزشک و پرستار داشته باشید. با اینحال هر سوال یا نگرانی ای داشتید آنها را مطلع نمایید.

آمادگی برای شروع داروهای شیمی درمانی خوراکی یا موضعی:

قبل از شروع درمان پاسخ این پرسشها را باید بدانید:

• نام اصلی شیمی درمانی و نام های دیگر آن
• نحوه مصرف داروی شیمی درمانی
• زمان مصرف داروی شیمی درمانی
• تداخل دارویی با سایر داروهای شما، غذاها، ویتامین ها، گیاهان، مکمل ها، لوسیون های پوستی
• اگر یک دوز فراموش شد چکار کنید
• نحوه نگهداری دارو
• چه انتظاری از پاسخ دهی این دارو باید داشت.
• راه جلوگیری از تماس یا رویارویی سایرین با دارو
• عوارض احتمالی و اقدامات لازم در صورت بروز عوارض
• نحوه تماس با تیم درمان سرطان در صورت بروز عارضه شبانه یا در تعطیلات
• طول وره شیمی درمانی
• پرداخت هزینه درمان توسط بیمه و هزینه دارو بدون بیمه
• آیا ممکنست سایر بیماریهای زمینه ای به جز سرطان موجب اختلال در مصرف داروهای شیمی درمانی بیمار شود؟
• هر از چند وقت باید به پزشک مراجعه نمود؟

درباره داروهای شیمی درمانی خوراکی پاسخ سوالات زیر را حتما بدانید:

• اگر امکان بلع دارو نبود چکار باید کرد؟
• آیا کپسول را می توان باز کرد؟ قرص را له کرد یا نصف کرد؟
• آیا می توان دارو را با غذا یا مایعات مخلوط کرد؟

موفقیت داروهای شیمی درمانی خوراکی به میزان زیادی به بیمار بستگی دارد که دوز دارو را درست مصرف کند در زمان صحیح همانگونه که توصیه شده، استفاده کند.