خجالت و کمرویی
کمرویی رفتاری آموختنی است و همه کودکان، نوجوانان و بزرگسانی که از کمرویی رنج می برد یا اینکه ازنظر دیگران کمرویی قابل توجهی دارند، اعم از زن و مرد، در هر موقعیت و شرایط روانی و اجتماعی و اقتصادی که باشند، می توانند با توکل به خداوند عليم و حکيم و قدیر و نیز اعتماد به نفس و اراده قوی بر کم رویی و خجالت خود غالب آیند. « برای غلبه بر کمرویی ، نگرانی و اضطراب اجتماعی باید کاری انجام داد، فردا و فرداها دیر است. »
اثرات خجالت
خجالت می‌تواند زندگی را متزلزل سازد و از رشد زندگی افراد جلوگیری می‌كند.
- خجالت مانع از تجلی‌افكار عالی‌است، و تلاش افرادی را كه می‌توانند تا بالاترین مراتب اجتماعی صعود كنند بی‌اثر می‌سازد.
- خجالت از پیشرفت افراد باهوش كه شایستگی مدیریت و رهبری را دارند جلوگیری می‌كند
- كم‌رویی باعث می‌شود عقاید مطرح نشود.
كم‌رویی بسیاری از افراد را غمگین می‌كند. این‌گونه افراد گرچه در تمام زندگی رویای معاش و دوست بودن با دیگران را می‌بینند، ولی با جدا كردن خود از جمع، رویای آنها شكل واقعی به خود نمی‌گیرد.
احساس ترس و نگرانی
بطور كلی یك شخص خجالتی فردی لایق و ارزنده است؛ و با ناامیدی احتیاج دارد كه دیگران قدر و ارزش او را بدانند. آدم خجالتی از شكست در اجتماع می‌ترسد. او همیشه از اینكه دیگران او را حقیر بشمارند در هراس است.
شخص كم‌رو حتی زمانی كه مقاومت می‌كند و از فرار كردن دوری می‌جوید؛ اضطراب و دلهره وحشتناكی او را فرامی‌گیرد و بر او غلبه می‌كند.
افراد حساس، عصبانی و خجالتی را خطر «واخوردگی یا كنار گذاشته شدن»؛ و دوری گزیدن دیگران از آنها تهدید می كند. زیرا این باور را دارند كه در سلك شكست‌خوردگان اجتماع خواهند بود! به همین خاطر است كه شخص خجالتی از حضور در جمع دوری می‌گزیند. در حقیقت آنها خودشان پیشتر از آنكه دیگران آنها را كنار بگذارند، گوشه‌گیری كرده‌اند. اشتباه افراد خجالتی درست در همین نقطه است. چرا كه با ترس از شكست پیش از آنكه حركتی را شروع كنند شكست می‌خورند.
بررسی صفات دیگر افراد خجالتی
شخص خجالتی به‌خاطر داشتن احساس عاطفی تا حد زیادی تحت‌تاثیر حوادث است . او غیرفعال است، از این‌رو بجای تلاش برای عمل یا عكس‌العمل داشتن، هیجان‌های خود را مخفی می‌دارد. بنابراین یك شخص كم‌رو وقتی وارد عمل می شود اغلب درمی‌یابد كه مشكل او حل شده است.
اشخاص خجالتی از جامعه می‌ترسند، با این حال به جامعه باز می‌گردند چون:
- نیاز زیادی به محبت دیگران دارند.
- همچنین نیاز دارند به دیگران محبت كنند.
شخص كم‌رو اغلب فعال نیست به این علت خیلی ناراحت است و ناشیانه عمل می‌كند. هنگام سخن گفتن تمام نشانه‌های تمایل به گریختن را از خود نمایان می سازند. شخص باید تسلط بر كلام و بیان آنها را بیاموزد و در حركات خود دقت كند.
بنابراین تكرار می‌كنم اجازه ندهید كه عواطف بر شما غلبه كنند.
شخص خجالتی آسیب‌پذیر است.
فرد خجالتی بخاطر آسیب‌پذیر بودن هنگام حمله بی‌دفاع است و قادر به عكس‌العمل سریع نیست. بخاطر غیرفعال بودن، فاقد هر نوع وسیله دفاعی است.
همیشه احساس می‌كند مورد تهدید است حتی زمانی كه كسی قصد سوئی نسبت به او دارد.
شخص خجالتی از اینكه مركز توجه و علاقه باشد رنج می‌برد. از سویی دیگر از بی‌تفاوتی متنفر است. در مجموع شخص خجالتی از سر و كار داشتن با دیگران خشنود نیست اما انتظار دارد كه دیگران در برخورد با او ادب و نزاكت را رعایت كنند.
شخص خجالتی همیشه در جمع مراقب است كه دیگران چه می‌گویند. او ساده‌ترین تغییرات را در صدا، خنده و نگاه افراد به‌خاطر می‌سپارد. این فرد تصور می‌كند با پنهان شدن در لاك دفاعی‌خود می تواند خود را حمایت كند، در حالیكه به این ترتیب فقط غذای فكری او تامین خواهد شد و بجای حمایت صدمه خواهد دید.
ترس از حضور در جمع
ترس از حضور در جمع را می‌توان به عنوان حمله شدید خجالت تلقی كرد. حمله ترس از حضور در جمع را می‌توان از راه‌های زیر برطرف كرد:
- با شروع كاری این حمله نابود می‌شود یا شخص گرفتار حمله ناگهانی، كاری را كه شروع كرده است متوقف سازد.
-ترس از حضور در جمع عموما دو نوع حالت روانی نیز در افراد ایجاد می‌كند:
- شخص خجالتی آنچه را كه به هنگام ترس از حضور در جمع رخ داده است، اصلا به‌یاد نمی‌آورد
- هنگام ترس، او ناخودآگاه و خودكار عمل می‌كند
آیا خجالت یك بیماری است؟
بی‌تردید بله. خجالت به هر میزان كه باشد در اكثر موارد بیماری است. این حاالت، همچنین علامتی است برای بیماری روانی. فراموش نكنید كه خجالت واقعی اگر به‌خاطر بیم از ناتوانی و سستی روانی باشد عذاب دائمی را به‌دنبال خواهد داشت. افرادی كه بطور حقیقی خجالتی هستند مدام در حالت ترس زندگی می كنند. این ترسی مبهم است كه نمی‌توان از آن رهایی یافت. از همین نوع ترس می‌توان از دلواپسی و نگرانی نام برد.
🚫 درونگرایی با خجالتی بودن فرق داره:
یک درونگرا از تنها بودن لذت می‌برد و بعد از گذراندن وقت زیادی با دیگران از نظر هیجانی تحلیل می‌رود. یک انسان کمرو لزوماً نمی‌خواهد تنها باشد امّا از تعامل با دیگران می‌ترسد.
می‌توان برای غلبه بر کمرویی به کودکان کمک کرد امـّا درونگرایی درست مثل رنگ مو یا چشم بخشی از فرد است. به عبارت دیگر افراد می‌توانند برای کمرویی درمان شوند امّا برای درونگرایی اینطور نیست.
درمان می‌تواند به یک فرد کمرو کمک کند، امّا تلاش برای تبدیل یک درونگرا به یک برونگرا باعث استرس می‌شود و به مشکل عزت‌نفس منجر می‌شود. درونگراها می‌توانند راهبردهایی یاد بگیرند تا در تعامل با موقعیت‌های اجتماعی به آنها کمک کنند، امّا آنها همیشه یک درونگرا باقی می‌مانند
اما علت‌های اصلی خجالت كدامند؟
خجالت و ضعف اتكاء‌به‌نفس، در اثر نداشتن سازش با جامعه بوجود می‌آید. این حالت به شرایط محیط و در سطحی بالاتر به واكنش درونی شخص به اوضاع و شرایط وابسته است.
والدینی که تحمل پذیرش اشتباهات فرزندشان را ندارند و ، در برابر هر اشتباهی، او را سرزنش و تنبیه می‌کنند : سنگ بنای خجالت و گوشه گیری را در فرزندان شان می گذارند . اگرچه ریشه اکثر موارد خجالت و گوشه گیری کودکان پیوند عاطفی ناامن در سال اول تولد است، اما مطالعات نشان داده اند که پیوند عاطفی کودک با پدر، خصوصا تعامل مداوم و بازی کردن پدر با کودک خصوصا در 1 تا 3 سالگی، بیش از پیوند عاطفی کودک با مادر در اجتماعی شدن کودک و جلوگیری از گوشه گیری در کودک موثر است.
سه عامل بزرگ كه در صورت عدم برخورد صحیح می‌توانند باعث آسیب شوند عبارتند از:
- زندگی خانوادگی و تحصیل
- مذهب، در صورتیكه برداشت درستی از آن نداشته باشیم.
- جنسیت، هنگامیكه درباره آن بدآموزی شود یا تعبیر نادرستی در كار باشد.
بطور یقین می‌توان گفت كه زمینه رشد بالقوه خجالت ناشی از این سه عامل است و 90% از عقده‌های حقارت به یكی از این سه عامل یا مجموع آنها بستگی دارد.
روش تربیت و خجالت
علت بنیادی انواع خجالت را می‌توان در سخت‌گیری‌های نابجای پدر و مادر و معلمانی ردیابی كرد كه قدرت ذهنی كودك را درك نكرده‌اند.
بعضی از افراد تصور می‌كنند كه اعمال یك كودك، همان مفاهیم اخلاقی اعمال بزرگترها را داراست. آنها نمی‌دانند كه بسیاری از كارهای یك كودك در اصل بی‌اهمیت است.
امنیت دادن
یك كودك، بالاتر از هر چیز، به احساس امنیت نیاز دارد. اگر اولیاء سختگیر به فرزند خود ضربه می‌زنند، پدر و مادر بیش از اندازه نگران نیز به روح فرزند خود آزار بیشتری می‌رسانند. بسیاری از افراد كم‌رو و ترسو هستند تنها به این خاطر كه در جوی از نگرانی و اضطراب پرورش یافته‌اند.
برداشت نادرست از مذهب
بسیاری از تعالیم مذهب بر پایه ترس از اعمال خطا و مجازات و پاداش در دنیا و آخرت عنوان می شود. بسیاری از پدر و مادرها خداوند و شیطان را برای‌فرزندان خود بعنوان چیزی ترسناك و همیشه حاضر تصویر می‌كنند. این اشتباه است. ما باید برای كوك یا نوجوان خود حالت ذهنی‌ای ایجاد كنیم كه هنگام گناه بداند خدا ناظر است و به‌خود آید و دوری‌كند.
درك صحیح و برداشت درست از مذهب باید این شجاعت را در ما افزایش دهد كه خود را آنطور كه هستیم، مشاهده كنیم. این برداشت باید به عنوان نقطه شروع و الهام‌بخش ما باشد تا عشق و غرور را جایگزین شرم سازیم.
درمان خجالت
خجالت درمان قطعی دارد در صورتیكه به منشاء آن حمله كنیم و آنرا ریشه‌كن سازیم.
خود را بشناس
بدون شناخت واقعی خودمان هرگز نمی توانیم خجالت، ترس یا احساس خود‌كم‌بینی را از خود دور كنیم. برای مبارزه با خجالت باید ابتدا شخصیت را بشناسیم و متعادل كنیم. چرا كه خجالت ناشی از شخصیت است. اگر شما می‌خواهید بر خجالت غلبه كنید، باید از خود بپرسید كه : «شخصیت واقعی من چیست و به چه صورت است؟»
باید این اصل را مورد نظر داشته باشیم، كه برای تمام افراد خجالتی اقدام كردن مشكل است و آنها هنگام عمل كردن ناتوان و ضعیف هستند. بیشتر افراد خجالتی در حمایت از خود و قبولاندن حقایق خود به دیگران ناتوان هستند و جز در بعضی از موارد اینكار را با بدگمانی و پرخاشگری انجام می‌دهند.
گوشه‌گیری
شخص كم‌رو بخاطر خجالت است كه احساس می‌كند میل دارد تنها و جدا از اجتماع باشد اما به‌جای اینكه خود را مقصر بداند سعی دارد گناه این گوشه‌گیری را به گردن دیگران بگذارد.
شخص خجالتی باید به خاطر داشته باشد كه :خجالت او از هر چیزی مایه گرفته باشد نباید انسانیت را مقصر بداند. اگر در پرورش او اشتباهی رخ داده كه باعث بروز كم‌رویی او شده است بدان معنا نیست كه تمام افراد مانند مربیان او دچار اشتباه می شوند. بنابراین افراد گوشه‌گیر باید زمان حال را مورد توجه قرار دهند و گذشته را فراموش كنند.
در بهشتی كه احمق‌ها برای خود ساخته‌اند زندگی نكنید!
بسیاری از افراد خجالتی به انزوای خود نوعی مباهات می‌كنند. آنها تظاهر می‌كنند كه این شیوه زندگی كردن برای آنها راحت است و كمترین زحمتی ندارد اما آنها خود از این زندگی راحت نیستند. و این نكته آشكار است كه زندگی كردن خارج از اجتماع زندگی بدون عشق است و زندگی بدون عشق را هم نمی‌توان زندگی دانست. بنابراین گوشه‌گیران باید:
- یا در انزوای خود باقی بمانند و رنج‌های حاصل از آن را تحمل كنند.
- یا بپذیرند كه باید گوشه‌گیری را كنار گذاشته و به اجتماع بازگردند
- در انجام چنین كاری آنها باید یاد بگیرند كه چگونه روش و رفتاری را كه به عادت تبدیل شده است، از میان بردارند.
اجازه دهید بپردازیم به موانعی كه شخص كم‌رو باید با آنها روبرو شود
كاه و كوه:
شخص كم رو به‌سادگی آسیب‌پذیر خواهد شد. كمترین حمله یا انتقاد به او صدمه خواهد زد. مایل است اینطور فكر كند كه فقط اوست كه رنج می‌برد. در حالیكه باید بداند چقدر در اشتباه است.
شما باید عادت كنید از خود بپرسید: «آیا این حمله در حقیقت متوجه من است؟ آیا من در حالت عاطفی‌هستم و از كاه كوهی می سازم؟»
از لحظه‌ای كه او شروع كند و واقعیت را از دروغ جدا سازد. كم‌كم قدرت او را در افكارش غوطه‌ور كند. كم‌كم قدرت او برای غلبه بر این حالت افزایش خواهد داشت. اما به‌یاد داشته باشید كه این تمرین نباید در خلال لحظه‌های بحرانی یا همزمان با این لحظه‌ها شروع شود.
یاد بگیرید به دیگران نگاه كنید
به خود بیاموزید كه نترسید در عوض بطور مستقیم به چشمان كسی كه با شما صحبت می كند، نگاه كنید. یا به نقطه‌ای بسیار نزدیك به چشمان او، خیره شوید.
پس یاد بگیرید چگونه آرامش خود را حفظ كنید. سعی كنید تا حد امكان كم‌تر چشم‌های خود را باز و بسته كنید. سعی كنید افكار و واكنش‌هایتان قیافه شما را تغییر ندهند.
مقاومت در برابر «به فكر فرو رفتن»
اگر شمل عادت دارید كه در فكر فرو غوطه‌ور شوید. بدانید كه یك ضربه كوچك می‌تواند به آسیب دائمی تبدیل شود. درمان این نوع «به‌فكر فرو رفتن» بدو صورت امكان‌پذیر است:
یكی فراگیری «به‌موقع و به جا عمل كردن» و دیگری تمرین «به موقع آرام بودن» باید بیاموزند كه «خود» را فراموش كنند و ذهن خود را از چیزهایی كه باعث «به فكر فرو رفتن» می شود، دور كنند. تنها راه تامین آرامش تمرین تدریجی و طولانی است.
درمان خجالت در كودكان:
كودك_خجالتي: كودك "مضطربي"است كه باور دارد من بد هستم همه بد هستند، و اين افراد بد اگر از بدي من اگاه شوند به من اسيب مي زنند. خجالت به معني عدم حرمت نفس همراه با اضطراب مي باشد.
١) هميشه احساس كودك را تاييد كنيد. وقتي ترسيد نگيد اين كه ترس نداره يا نترس، بايد گفت ميدونم ميترسي. در صورت نفي و رد احساس كودك، او به اين نتيجه ميرسد كه من هيچي نميفهمم، هر چه احساس ميكنم اشتباه است و شروع به نفي احساس خود و شخصيت خود ميكند.
٢) كودك را به صورت مستقيم تصحيح نكنيد. هرگز او را جلوي دوستانش يا در مقابل جمع يا حتي جلوي خواهر و برادرش اصلاح نكنيد. اگر كلمه يي گفت كه اشتباه بود، در جمله يي از ان كلمه استفاده كنيد. در صورت لزوم، در اتاقش به تنهايي درباره كار اشتباهش صحبت كنيد.
٣) وقتي با شما صحبت ميكند به او توجه مخصوص نشان بدهيد. اگر در حال تلفن حرف زدن، صحبت با دوستانتان، كار با كامپيوتر، يا تماشاي تلويزيون هستيد لحظه يي كارتان را متوقف كنيد، به چشمانش نگاه كنيد، و در صورت لزوم از او بخواهيد بعد از اتمام كارتان با او صحبت خواهيد كرد.
٤) از او بخواهيد برايتان كتاب بخواند، اواز بخواند، فيلمي كه ديده را تعريف كند و نشان بدهيد مشتاق شنيدنيد.
٥) هرگز به او يا كارهايش نخنديد. مخصوصا در جمع حتي به كارهاي بامزه ش نخنديد مگر انكه خودش اين خواسته يا انتظار را داشته باشد.
٦) بعد از شش سالگي با كمك مربي خصوصي او را در زمينه يك ورزش "گروهي" مثل فوتبال يا بسكتبال بسازيد تا زمين ورزشي بدرخشد.
*هرگز با فرزندتان درد دل نكنيد (تجاوز غير جنسي به كودك با عوارضي شبيه تجاوز جنسي) بدي ديگران مخصوصا همسر خود را هرگز به او نگوييد. پدر و مادر باید دوست فرزندانشون باشند ولی هیچگاه هیچگاه هیچگاه هیچ پدر و مادری حق ندارد فرزندش را به عنوان دوست خود انتخاب کند
٧) روزي ٥٠ بار به جا به موقع به او بگوييد تو خوبي. مرسي پسر خوبم، ممنونم دختر خوبم.
٨) از ظاهر او ايراد نگيريد او را با كسي مقايسه نكنيد.
٩) به خاطر اشتباهش او را تنبيه نكنيد.
١٠) اجازه بدهيد اشتباهات بي خطر كند و در صورت نياز بدون منت كمكش كنيد.
١١) به او احساس گناه ندهيد. مثلا خسته شدم از دستت، پيرم كردي، كاش بميرم راحت بشم. به خاطر شما تو اين خراب شده موندم، تو هم لنگه بابات/مامانت هستي.
١٢) از كودك به عنوان جاسوس استفاده نكنيد.
١٣) با او قهر نكنيد.
١٤) از خجالتی بودن او در جمع حرفی به میان نیاورید کودکان خجالتی در برابر حرف های اطرافیان بسیار حساس اند. حرف زدن در مقابل او با مادر دوستش تنها وضعیت را وخیم تر خواهد کرد. کودکان خجالتی بیش از قضاوت های منفی به قضاوت های مثبت محتاج اند.
١٥) در پی هر پیشرفت کوچکی او را تحسین کنید. کودکان خجالتی همیشه فکر می کنند دیگران در مورد آنها بد قضاوت می کنند. پس هر بار کار درستی انجام می دهد، او را تشویق کنید. مثلا بگویید «من به تو افتخار می کنم. تو توانستی از ترست فاصله بگیری.»، «چه قدر شجاعی!» و ... این امر سبب می شود حس عشق در او جان بگیرد.
📚عوامل تشديد كننده و بوجود آورنده كمرويی و گوشه‌گيری:
🌺اگر كودكتان مورد تمسخر و يا سخنان نيش دار توسط همسالان خود قرار گرفت، او را حمايت كنيد و نشان دهيد كه ناراحتي او را درك مي‌كنيد و در حد دركش توضيح دهيد كه چنين كاری نشان دهنده نقطه ضعف ديگري است نه او. در اين موارد ذكر خاطره و تجربه دست انداخته شدنتان در دوران كودكي و نحوه برخورد شما با آن در تخفيف ناراحتي كودك بسيار كمك كننده خواهد بود.
حتي كوچكترين حركت و رفتاری مغاير با خجالت كشيدن را مورد تحسين و تشويق قرار دهيد (چقدر قشنگ سنِ تو گفتی و....)
بازی خانه سازی کودک را صاحب اختیار بار می آورد و به او می آموزد که باید ساخت .
🎈 بازی ترکاندن باد کنک برای رفع عقده ها و رهایی از خجالتی بودن مفید است . به کودک می فهماند که بزرگترین چیزها ( مشکلات ) هم به دستان تو می ترکد ! می فهماند که عقده هایت را بترکان .
🖼خمیر بازی منعطف بودن را به طور غیر مستقیم به او می آموزد و به او می فهماند لج باز نباش و گاهی هم تو تغییر کن .
تلفن بازی: بازی که در آن والدین با استفاده از دو عدد گوشی تلفن با کودکشان تلفنی صحبت می کنند. این بازی بهترین وسیله برای آموختن روابط عمومی و رفع خجالتی بودن است
🌿راهکارهای درمان خجالت نوجوانان🌿
✅والدین رفتارهای اجتماعی و اظهارنظرهای معقول نوجوانان را در حضور جمع مورد توجه و تشویق قرار دهند چرا که با شرکت دادن آنان در فعالیت های گروهی، اجتماعی، ورزشی و هنری از میزان گوشه گیری و انزواطلبی نوجوان کاسته می شود.
✅ از مقایسه او با دیگران پرهیز نماییم و از بکار بردن عبارات تحقیرآمیز، عناوین و القاب توهین آمیز پرهیز کنیم.