عصبانیت
احساساتی كه آدمی تجربه می كند مثل شادی ، خشم و... رفتار را فعال و هدایت می كنند. هیجان را هم عوامل درونی وهم عوامل بیرونی می توانند تحریك و راه اندازی كنند. هیجان نه تنها مضّر نیست ، بلكه لازمه زندگی است . زیرا نمی توانیم هیجان ها را از زندگی دور كنیم . تنها كاری كه می توانیم انجام دهیم این است كه یا از وقوع آنها بكاهیم ، یا یاد بگیریم كه چگونه با آنها سازگاری (مثل غم ) یا مقابله (مثل خشم ) داشته باشیم . همه ی ما عصبانیت را احساس كرده ایم و می دانیم كه چیست. عصبانیت عموما" رفتار كاملا" طبیعی انسان هاست. اما زمانی كه عصبانیت خارج از كنترل و ویرانگری باشد ، می تواند مشكلاتی دركار ، ارتباطات اجتماعی و حتی در كل كیفیت زندگی به وجود آورد . ممكن است كار به جایی برسد كه شما احساس كنید اسیرهیجان قدرتمندی هستید كه نمی توانید از آن اجتناب كنید. هیجان عصبانیت می تواند یك احساس آزار دهنده باشد یا یك عمل وحشیانه . هدف ما در این بحث این است كه به افراد كمك كنیم تا بتوانند عصبانیت را درك و آن را كنترل كنند.
ماهیت عصبانیت
عصبانیت یك حالت هیجانی است كه از لحاظ شدت می تواند خفیف ، شدید یا ویرانگر باشد . همانند دیگر هیجانات . عصبانیت موجب تغییرات متعدد زیستی و فیزیولوژیكی می شود ؛ مثل افزایش فشار خون ، ضربان قلب ، تنفس و همچنین افزایش میزان تولید انرژی از آدرنالین و نورآدرنالین . برانگیختگی شدید فیزیولوژیكی مشخصه آن دسته از حالات هیجانی است كه جاندار را برای عمل – فراریا جنگ – آماده می كنند.
عصبانیت می تواند ناشی از عوامل درونی یا بیرونی باشد. شما می توانید از دست فرد مشخصی ، مثل یك همكار یا ازیك حا دثه ( ترافیك یا پرواز لغو شده ) عصبانی شوید. عصبانیت شما می تواند ناشی از نگرانی یا تفكر شما درمورد مسائل شخصی باشد مثل قد و قیافه خود و یا یادآوری حوادث و خاطرات تلخ و آسیب زا .
تجلی عصبانیت
روش طبیعی وغریزی بیان عصبانیت رفتار پرخاشگرانه است . عصبانیت یك پاسخ طبیعی انطباقی در برابر تهدید هاست و غالباً عصبانیت احساسات و رفتار ما را بر می انگیزد تا از خود درمقابل مهاجم دفاع كنیم یا با او بجنگیم. بنابراین میزان معینی از عصبانیت برای ادامه حیات لازم است . ازسوی دیگر ، ما نمی توانیم به هر فرد یا شیئی كه ما را عصبانی و ناراحت كرده است حمله كنیم ؛ زیرا قوانین ، هنجارها ی اجتماعی وعقل سلیم تا حدود زیادی از شدت عصبانیت ما می دهد . نشان دادن دندان ها و فشار دادن آنها به هم ، علامت بین المللی خشم وعصبانیت است، گر چه علائم دیگری نیز با عصبانیت همراه است ؛ مثل چهره ی برافروخته ، ابروان پایین افتاده و درهم كشیده و گشاد شدن سوراخ های بینی . البته فرهنگ نیز در این مورد مؤثر است.
سه راه اصلی بیان احساس عصبانیت عبارت است از : ابراز كردن ، باز داری و سكوت، جرئت ابراز عصبانیت البته نه به روش های پرخاشگرانه . برای انجام این كار باید یاد گرفت كه چگونه نیازهای خود را بیان كرد وچگونه نیازهای خود را بدون آسیب رساندن به دیگران ارضا نمود. با جرئت بودن به معنی پر زور بودن یا دعوا كردن نیست ، بلكه به معنی به خود و دیگران احترام گذاشتن است .
پرخاشگری می تواند سركوب شود و آن گاه تغییر جهت دهد ، یا در قالب جدیدی خود را آشكار سازد. سركوب زمانی اتفاق می افتد كه فرد عصبانیتش را مخفی كند، از فكر كردن به آن بپرهیزد و به موارد مثبت فكر كند. هدف از بازداری و سركوبی آن است كه رفتار سودمندتری داشته باشیم. خطر سركوبی عصبانیت این است كه اگر بالاخره خود را آشكار نسازد می تواند تأثیرات درونی بر شما داشته باشد. عصبانیتی كه متوجه درون است ممكن است موجب بالا رفتن فشار خون ، افسردگی و حتی سكته شود. عصبانیت های تخلیه نشده همچنین موجب مشكلات دیگری می شوند ؛ مثل خود خوری ، عیب جویی دائمی و رفتار پرخاشگری انفعالی .
افرادی كه دائماً دست رد به سینه دیگران می زنند، از هر چیزی خرده می گیرند و عیب جویی می كنند ، یاد نگرفته اند كه چگونه عصبانیت خود را به روش مثبت بیان كنند. جای تعجب نیست كه آنان نتوانند با دیگران روابط اجتماعی سالم داشته باشند. روش سوم این است كه شما خود را از درون آرام كنید . ازاین طریق نه تنها می توانید رفتار های بیرونی خود را كنترل كنید بلكه می توانید پاسخ های درونی خود را نیز مهار نمایید . مثلاً كم كم ضربان قلبتان را پایین بیاورید، خودتان را آرام واحساسات خود را مهاركنید . به عقیده برخی روان شناسان - مثل اسپیل برگر - موقعی كه هیچ یك از سه تكنیك فوق مؤثر واقع نشوند، دراین صورت به اشیاء یا افراد آسیب وارد می شود .
غلبه برعصبانیت
هدف كنترل عصبانیت ، كاهش احساس های هیجانی و كاهش برانگیختگی فیزیولوژیكی است كه عصبانیت علت آنها می باشد . هیچ كس نمی تواند از عصبانیت خلاص شود یا از آن اجتناب كند، زیرا همیشه پدیده ها یا افرادی هستند كه ما را خشمگین سازند و تغییر یا كنترل آنها از توان ما خارج است . ما تنها می توانیم یاد بگیریم كه چگونه رفتارهای خود را كنترل و عصبانیتمان را كاهش دهیم و آن را به طریقه مناسب نشان دهیم.