درمان شناختی رفتاری
🔴چرا روان درمانی شناختی رفتاری؟
رویکرد شناختی رفتاری در رواندرمانی شناخته شده ترین و مقبولترین روش درمانی در دنیا به شمار می رود. تمام روانشناسان در دانشگاه ها آموزش می بینند تا از روش شناختی درمانی برای رواندرمانی و مشاوره استفاده نمایند. درمان شناختی رفتاری به واسطه ویژگی های ارزشمندی که دارد به روش علمی تن می دهد و یافته های آن از طرف پژوهش های تجربی حمایت می گردد. همچنین رویکرد رواندرمانی شناختی رفتاری هم برای درمان یعنی درون جلسات درمان کاملا ساختار یافته است و هم برای آموزش ساختار مند است. مراجعی که با این روش تحت رواندرمانی قرار می گیرد آگاه است که هدف درمان چیست, درمان چند جلسه به طول می کشد و در پایان درمان به چه اهدافی خواهد رسید. همچنین کسی که در رواندرمانی شناختی رفتاری آموزش می بیند مشخص است چند جلسه آموزش دارد, کی آموزش شروع می شود و چه زمان دانشجو فارغ التحصیل می گردد. برعکس رویکرد های سنی همچون روان تحلیلی که مرز مشخصی برای فارغ التحصیل شدن دانشجویان در آن وجود ندارد و گاها یک فردی سالها شاگرد است. روش شناختی رفتاری به واسطه ساختارمندی پایه خوبی برای یادگیری سایر رویکرد ها نیز به شمار می رود. رویکرد شناختی رفتاری به غایت قابل آموزش است و نخستین گام برای یادگیری رواندرمانی به شمار می رود.
🔴رویکرد رواندرمانی شناختی رفتاری چیست؟
رویکرد رواندرمانی سطح رفتار و شناخت های نا کارامد را هدف قرار می دهد و بر این مفروضه استوار است که تغیر در افکار و رفتار،احساسات را نیز تغیر می دهد. رویکرد شناختی رفتاری به روان درمانی دارای پروتکل های بسیار و نظریه پردازان بسیاری است که از معروفترین آنها را بک می توان نام برد. اما درمان شناختی رفتاری بک تنها پروتکل درمانی در رویکرد شناخی رفتاری نیست. بیش از 16 پروتکل های مختلف درمانی در آن وجود دارد به مانند رفتار درمانی شناختی بارلو.
رویکرد شناختی رفتاری با استفاده از دستاورد های دیگر به تدوین روشهای درمانی جدیدی برای اختلالات نادری پرداخته است که با عنوان نسل سوم شناختی رفتاری مطرح می شوند. از رویکرد های نسل سوم رفتار درمانی شناختی طرحواره درمانی, درمان مبتنی بر تعهد و پذیرش, رفتار درمانی دیالکتیکی را می توان نام برد.
💠 رفتار درماني شناختي يا CBTنوعي رواندرمانی است. یک نوع درمان غیردارویی که براي حل مشکلات زندگی و وبهبود اختلالهاي روانی به کار میرود. ▫️رفتاردرمانی شناختی پرکاربردترین نوع رواندرمانی در سراسر جهان است و در کشورهاي مختلف، براي اکثر مشکلات روانشناختی، به تنهایی یا همراه با دارو استفاده مي شود. 🔻رفتاردرمانی شناختی ترکیبی از فنون درمان شناختی و رفتاري است. منظور از شناخت در این درمان، کار با افکار مزاح م و باورهاي اشتباه است. 🔺درمانگر در این خصوص به مراجعین کمک میکند تا باروهاي ناکارآمد و دردسرساز را شناسایی کند و آنها را باورهاي کارآمد جایگزین کند.
▫️منظور از رفتاري نیز یادگیري مهارتهاي عملی است که بتوانیم با مشکلات برخورد مناسب داشته باشیم . ▫️مثلاً ممکن است فردي مهارت برقراري و حفظ ارتباط سالم را نداشته باشند یا نتواند به خواسته هاي غیرمنطقی دیگران نه بگوید. ▫️در این موارددرمانگر به فرد مشکل دار کمک می کند تا در جلسات درمان این مهارت ها را یاد بگیرد و تمرین کند و سپس به تدريج در موقعیت هاي واقعی زندگی به کار بگيرد.
🔵🌀رفتاردرمانگر شناختی کیست؟؟؟
💠رفتاردرمانگر شناختی کسی است که داراي تحصیلات دکتري یا کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی بالینی باشد. 🔻همچنین ممکن است روانپزشک؛ پرستار یا مددکار اجتماعی باشد که دورههاي لازم را طی کرده است. 🔺بنابراین، حدالامکان براي درمان مشکلات خودتان در جستجوي فردي باشید که دوره هاي تخصصی ضروري را گذرانده باشد. 🔵🌀آیا میتوانم همزمان از دارودرمانی استفاده کنم؟؟؟؟ ▫️در بسیاري از موارد و در صورت نیاز مراجعین دارودرمانی و رفتاردرمانی شناختی همزمان استفاده ميشوند. ▫️نتایج تحقیقات نشان داده که در بیشتر موارد ترکیب این دو به اثربخشی بیشتر درمان منجر میشود.
▫️بنابراین در اغلب موارد همزمان که درمان دارویی خود را ادامه می دهید می توانید از جلسات رفتاردرمانی شناختی بهره مند شوید. البته در مواردي رفتاردرمانی به
تنهایی به کار میرود.
🔵🌀جلسات درمان چگونه برگزار می شود؟
🔻جلسات درمانی به صورت هفتگی برگزار میشود و به طور متوسط سه تا چهارماه به طول میانجامد. 🔺به تدریج که مشکلات شما کاهش می یابند می تواند 2 هفته 1 بار یا هرماه 1 بار باشد. هر جلسه بین 45 تا 60 دقیقه میکشد. 🔻جلسات به دو بخش ارزیابی و درمان تقسیم
میشوند. در 1 تا 3 جلسه اول، روان درمانگر اطلاعات لازم را درباره سابقه زندگی و مشکلات شما کسب میکند. 🔺درمانگر میخواهد بداند بیشتر بر «رفتاردرمانی شناختی » که چه عواملی موجب شروع مسائل شما شدند یا چه عواملی باعث تشدید و تداوم آنها میشوند. ▪️اگرچه روي مشکلات زمان حاضر تکیه می کند اما روان درمانگر از گذشته شما هم سؤالاتی خواهد پرسید تا بهتر بتواند به شما کمک نماید. ▫️درجلسات اولیه انتظار نیست که درمانگر مسائل شما را حل کند. تا زمانی که درمانگر شناخت دقیق و درستی از مسائل شما نداشته باشد نمی تواند راهکار درست و مناسبی را براي مشکلات شما ارائه کند. ▫️بعد از تکمیل ارزیابی نوبت به جلسات درمان می رسد. در این جلسات هر بار شرایط شما ارزیابی میشود. تمرینها و تکالیفی که درمانگر در جلسات قبل به شما ارایه داده بود بررسی میشود. بخش زیادي از جلسه به یادگیري مهارتهاي شناختی و رفتاري اختصاص دارد. ▫️درمانگر در جلسه به شیوه مشاکتی با شما تمرین میکند و تکالیف جدیدي براي بین جلسات براي شما طرحریزي میشود.▫️یک اصل مهم رفتاردرمانی شناختی مشارکت شما در تصمیم گیري براي کار روي یک هدف یا انجام یک تمرین هست؛ یعنی درمانگر همیشه در تعین هدف یا تکلیف نظر شما را می پرسد و دلیل انجام آن کار را براي شما توضیح می دهد. ▫️یک اصل مهم دیگر این است که درمانگر رازدار گفته هاي شماست و جز در موارد معدود که احیاناً احتمال آسیب به خودتان یا دیگران وجود داشته باشد، مسئله رازداري را رعایت می کند.
🔵🌀رفتاردرمانی شناختی در چه مواردي موثر است؟
▫️اضطراب
▫️نگرانی
▫️افسردگی
▫️انواع ترسها، (مثل ترس از حیوانات، ارتفاع، مکانهاي شلوغ و ترسها ي اجتماعی)
▫️اختلالهاي وسواس
▫️استرسهاي شدید زندگی و فشارهاي روانی
▫️اختلال خواب
▫️اختلال دوقطبی
▫️اسکیزوفرنی
▫️چاقی
▫️مواردي هستند که اثربخشی رفتاردرمانی شناختی براي آنها به اثبات رسیده است. ▫️همچنین می تواند درمواردي که فرد دچار مشکلاتی از قبیل کنترل خشم یا خودکم بینی و حتی در مورد افسردگی و مشلات ناشی از بیماري جسمی و دردهاي مزمن هم مؤثر باشد.
🔴روان درمانی شناختی رفتاری به درد کدام روانشناسان می خورد؟
روانشناسانی که می خواهند به طور روشن و چهار چوب مند بدانند کی فارغ التحصیل می شوند و پس از اتمام دوره چه توانمندی مشخصی را به دست می آورند،روانشناسانی که می خواهند از نظام روانشناسی پروانه تخصصی بگیرند و آن دسته از روانشناسان که می خواهند در مراکز دولتی و نیم دولتی مشغول به کار شوند. به هر حال نمیتوان از نظر دور داشت که در جامعه ما رویکرد شناختی رفتاری مورد پذیرش و رویکرد روان تحلیلی بیشتر از سایر نقاط دنیا مطرود است. اگر در مصاحبه نظام روانشناسی رویکرد خود را شناختی بنامید و به پرسش های کمیته مصاحبه کننده پاسخ بدهید بسیار شانس خود را بالا می برید تا زمانی که رویکرد خود را مثلا روان تحلیلی بنامید. همچنین در استخدام در مراکز مشاوره اگر رویکرد خود را شناختی بنامید وضعیت روشنی در انتظار شماست. و اگر رویکرد شما چیز دیگری باشد به حساب مورد تردید بودن شما قرار می گیرد. خصوصا در مراکز بیمارستانی رواندرمانی شناختی رفتاری به دلیل آنکه مشخص است کی و چه زمانی شروع و به اتمام می رسد بیشتر مورد پذیرش است.
✔️پيش نيازهاي رفتاردرمانگري شناختي :
➖مهارتهاي اوليه رواندرماني(علاقه به انسانها و روابط انساني)
➖داشتن تفكر علمي
➖داشتن ذهنيت همكاري
➖دانستن سبب شناسي اختلال
➖تسلط به سوالهاي سقراطي
➖آشنايي به مسايل فرهنگي
➖تسلط بر ارزيابي رواني و آشنايي با آزمونهاي رواني
➖تسلط به يكي از نظريه هاي رشد شناختي ( قوانين حاكم بر شناخت)
➖تسلط بر نظريه هاي يادگيري ( قوانين حاكم بر رفتار)
چگونه افکار، احساس ها را به وجود مي آورند؟
فرض اساسي بنيادين شناخت درماني اين است که تفسير فرد از يک رو يداد، شيوه رفتار و نوع احساس وي را تعيين مي کند. نکته اساسي: (۱) افکار و احساسها پديده هاي متمايزي هستند. (۲) افکار هر فرد احساسها و رفتارهاي وي را به جود مي آ رند.
نمونه کاربرگ درمانگر براي اجراي تکنيک.
من فکر میکنم………… بنابراین احساس میکنم………..
چقدر احساس غمگيني مي کنيد تا چه اندازه به اين فکر معتقديد؟ شدت احساسهايتان را از ۰ % تا ۱۰۰ % درجه بندي کنيد، به اين صورت که ۰ % يعني به هيچ وجه اين احساسها را نداشتن، ۱۰۰ % يعني اين احساسها را به شديدترين حالت ممکن داشتن”. درجه بندي با ور و افکارتان هم همينطور است: ۰ % يعني به آن فکر به هيچ وجه معتقد نيستيد، ۱۰۰ % يعني به طور کامل به آن فکر معتقديد.
🔑تکنیک پیکان رو به پایین
اگر با او حرف بزنم از من خوشش نمیاید. اگر از من خوشش نیاید حتما من خسته کننده هستم. هیچکس هرگز از من خوشش نمیاید. برای همیشه تنها خواهم ماند. اگر تنها باشم هرگز خوشحال نخواهم بود.
🔑مدل مفهوم پردازي مورد شش مرحله اي
1️⃣فهرست مشکلات.
2️⃣مکانيزم زيربنايي مطرح شده.
3️⃣چگونه مکانيزم مطرح شده مشکلات فهرست شده را ايجاد ميکنند.
4️⃣تسريع کننده هاي مشکل فعلي.
5️⃣موانع پيش بيني شده براي درمان بر اساس فرمولبندي.
6️⃣ريشه يابي مکانيزم در زندگي روزمره مراجع.
🏮چگونه مکانيزم مطرح شده مشکلات فهرست شده را ايجاد مي کنند؟
🛡باور هسته ای: من ناتوانم. باور واسطه ای:اگه چیزی را بطور کامل نمی فهمم پس خنگم. افکار اتوماتیک: خواندن این کتاب خیلی سخته، هیچوقت اونو یاد نمیگیرم.
🛡هیجانها :غمگینی. رفتارها: کتاب را میبنند. پاسخهای فیزیولوژیکی: احساس سنگینی یا خفگی. رویدادها یا موقعیت های راه انداز: خواندن کتاب
🛡تجارب اولیه کودکی(شکل گیری عوامل مستعدکننده و آسیب پذیری روانشناختی)
📍شکل گیری باورهای هسته ای/ طرحواره ها
📍 باورهای واسطه ای-قواعد رفتاری/راهبردهای کنارآمدن
📍افکار خودکار منفی درباره خود، دنیا و دیگران
📍رویدادهای راه انداز یا ماشه چکان
📍 فعال کردن علایم افسردگی
📍 انگیزشی- تفکر منفی-روانشناختی-رفتاری-هیجانی و عاطفی
تکنيک هاي رفتاري ديگر
📍 بازنگري فعاليت
📍 برنامه ريزي فعاليت
📍 تعيين تکاليف گام به گام
📍 تسلط و لذت
📍حل مسئله
🛡شناسايي افکار منفي خودآيند
قبل از تعريف و بيان ويژگيهاي فکر منفي خودآيند، بهتر است که درمانگر فکر منفي خودآيند را در يکمثال به وي نشان دهد: يک مثال از مراجع بگيرد. از وي بخواهد که موقعيت را شرح دهد. هيجان همراه با آن موقعيت را شرح دهد. بگويد در آن زمان، چه به ذهنش خطور کرده است. سپس درمانگر با استفاده از گفته هاي مراجع، فکر منفي خودآيند را براي وي تعريف کند و ويژگيهاي اين افکار را بگويد.
🎀ويژگي هاي افکار ناخودآيند
- همه افراد اين افکار را دارند. - به ندرت از آنها آگاهيم ولي با اندک آموزشي ميتوانيم از آنها آگاه شويم - تحت فشار، شدت مي يابند. و منفي هستند. - ناگهان به ذهن آمده و خودآيند و اتوماتيک هستند. يکباره برانگيخته مي شوند. سريع و کوتاه هستند. وقتي که مضطربيم، صحيح به نظر مي رسند. - به باورهاي زيربنايي ربط دارند و شخصي هستند. ناراحتي ايجاد مي کنند. مراجع، بيشتر از هيجان همراه آنها خبر دارد تا خود آنها. - هيجان توليد شده رابطه منفي با فکر زيربناي آن هيجان دارد. - مي تواند کلامي، تصوير ذهني يا هر دو باشند.- بر اساس اعتبار و کاربرد آنها ميتوان آنها را ارزيابي کرد.
🔮زير سوال بردن افکار خودآيند
👈چه شواهدي وجود دارد؟
👈شواهد موافق؟
👈 شواهد مخالف؟
👈 آيا توضيح جايگزيني وجود دارد؟
👈 بدترين حالتي که مي تواند رخ دهد چيست؟ آيا مي توانم آن را تحمل کنم؟
👈 بهترين حالتي که مي تواند رخ دهد چيست؟
👈 واقع بينانه ترين پيامد کدام است؟
👈 تأثير باور من به اين فکر خودآيند چيست؟
👈 تغيير طرز فکر من چه تأثيري مي تواند داشته باشد؟
👈 چه کاري بايد در اين باره انجام دهم؟
👈 اگر دوستي در موقعيت مشابه بود به او چه مي گفتم؟
🔮پرسش سقراطي
به نظر برخي پرسش سقراطي جايگاه نخست را در فهرست تغيير افکار دارد. سبک سقراطي از بيمار سوالهايي به عمل مي آيد که کنجکاوي و علاقه بيمار برانگيخته شود. در اين سبک درمانگر سعي مي کند که بيمار در فرآيند يادگيري شرکت کند. شکل تخصصي پرسشگري سقراطي کشف راه بري شده است. در اين روش درمانگر تعدادي سوال رهنموني مطرح مي کند تا بدين وسيله الگوهاي ناکارآمد فکري يا رفتاري آشکار شوند.
🔅مزاياي پرسش سقراطي
بهبود رابطه درماني
برانگيختن حس کنجکاوي و بررسي
ارتقاي درک شناخت واره ها و رفتارهاي مهم و بالا بردن ميزان مشارکت فعالانه بيمار در درمان
تکنیک ها
🔮ثبت و يادداشت تغيير افکار
خودپايي عنصر کليدي درمان شناختي رفتاري به طور کامل در برگه هاي ۵ ستوني ثبت افکار و سار روشهاي ثبت افکار که به منظور کمک به تغيير افکار خودآيند در بيمار طراحي شده اند تحقق مي بايد. در اين روش از بيماران خواسته مي شود: افکار خودآيند خود را تشخيص دهند. متوجه نتايج مثبت تلاش براي تغيير افکار خودآيند باشند. ستون چهارم پاسخ منطقي محور اصلي ثبت تغيير افکار را تشکيل مي دهد. از اين ستون براي يادداشت کردن شقهاي منطقي در برابر افکار خودآيند ناسازگار و درجه بندي ميزان اعتقاد به اين شقها استفاده ميشود.
⚪️منبع: برداشت از دوره هاي ١٠٠ ساعته تخصصي CBT مركز مشاوره دانشگاه تهران