نقش فیزیوتراپی در بهبودی سرطان:
برگشت قدرت، استقامت و قوه حیاتی به بیمار سرطانی، توانبخشی را به جزء مهمی از درمان این بیماریها تبدیل کرده است. برای درمان سرطان، فیزیوتراپیست ها احتمالاً اولین متخصصی نیستند که نام آنها به ذهن ما خطور می کند، اما دارای نقش مهمی در روند درمان این بیماران می باشند.
از آنجا که علاوه بر افزایش کلی ابتلا به سرطانها، میزان بقا و طول زندگی این بیماران نیز افزایش یافته، جایگاه فیزیوتراپی این بیماران، هم ارتقا یافته است.
توانبخشی سرطانها، یک حوزه ی حرفه ای رو به رشد می باشد که علت اصلی آن، افزایش امید به زندگی ناشی از تشخیص زودهنگام و انجام درمان های پیشرفته است.
براساس تحقیقات جدید صورت گرفته توسط انجمن سرطان آمریکا، میزان امید به زندگی 5 ساله در بیماران سرطانی که در بین سال های 2003 لغایت 2009 تحت پایش قرار داشتند، به میزان 68% بوده است که نسبت به بیست و پنج سال گذشته، رشد قابل ملاحظه ای را به میزان 20 درصد نشان می دهد.
با توجه به افزایش کلی بیماران سرطانی و همچنین افزایش تعداد بیمارانی که از سرطان جان سالم به در بردند. نیاز به درمان های توانبخشی در این بیماران بیش از پیش احساس می شود.
فیزیوتراپیست ها، می توانند هم در زمینه پیشگیری، هم درمان چهار بیماری اصلی غیر واگیر در سطح جهانی نقش خود را ایفا نمایند، که این چهار بیماری بنا به تعریف سازمان بهداشت جهانی، شامل بیماری قلبی-عروقی، تنفس، دیابت و سرطان ها می باشد.
عنوان کلی سرطان، بعنوان چتری برای تعریف مجموعه ای متجاوز از یکصد بیماری مختلف استفاده می شود که مشخصه اصلی آنها رشد سلولی بدخیم و خارج از کنترل می باشد.
بنابه آمار سازمان بهداشت جهانی در سال 2008، سرطان ها در دنیا 6/7 میلیون نفر را به کام مرگ کشانده اند، که شامل حدود 13% از کل مرگ و میرهای جهان بوده است. بیش از 30% از سرطان ها را می توان با حذف عوامل خطرساز(risk factors) مهار کرده یا حداقل آنها را تخفیف داد.
عوامل خطرساز اصلی، شامل چاقی، عدم تحرک فیزیکی مناسب، مصرف دخانیات، استفاده ناکافی از میوه و سبزیجات، مصرف الکل و آلودگی هوا می باشد.
ارتباط بین فعالیت فیزیکی و سرطان ها حائز اهمیت زیادی بوده، به نحوی که پایین بودن سطح فعالیت فیزیکی فرد، کم تحرکی و عدم انجام ورزش های منظم روزانه، با افزایش احتمال مرگ و میر ناشی از سرطان رابطه مستقیم دارد. براساس مطالعات صورت گرفته، پیاده روی یا دوچرخه سواری، به میزان حداقل سی دقیقه در روز، منجر به کاهش 34 درصدی نرخ مرگ و میر ناشی از سرطان و افزایش 33 درصدی بقای بیماران مبتلا به سرطان می گردد. سازمان بهداشت جهانی، پیشنهاد کرده است که انجام یکصد و پنجاه دقیقه فعالیت فیزیکی هوازی با شدت متوسط در طول هفته، می تواند احتمال ابتلا به سرطانهای سینه و روده بزرگ را به میزان قابل ملاحظه ای کاهش داده و البته همین ورزش ها، می توانند احتمال ابتلا به دیابت و بیماری های قلبی را نیز کاهش دهند.
تغییر نحوه فعالیت و عادات نامطلوب و افزایش میزان فعالیت های فیزیکی، می تواند نقش مهمی را در پیشگیری از این بیماری ها ایفا نماید و از همین رو است که فیزیوتراپیست ها، می توانند در میان شاغلین حرف پزشکی، بهترین راهنما برای آموزش مناسب و منطقی اینگونه ورزش ها و فعالیت های فیزیکی براساس شرایط و توانایی های فردی بیمار باشند.
روند درمان سرطانی ها، طولانی مدت و ناتوان کننده بوده و همواره با بروز مشکلاتی در سیستم های ایمنی و اسکلتی - عضلانی این بیماران می باشد. در زیر، به مواردی از نقش فیزیوتراپی در درمان سرطان های مختلف اشاره می کنیم:
1- خستگی مرتبط با سرطان: انجام تمرینات هوازی اختصاصی، سبب افزایش قدرت و بهبود عملکرد مورد نظر می باشد.
2- ورم لنفاوی: فیزیوتراپی از طریق تخلیه لنفاوی، ورزش های حفظ دامنه حرکتی و هوازی و بانداژ لنفاوی، تاثیرگذار است.
3- درد: توسط فیزیوتراپی، به روش های مختلفی می توان درد این بیماران را از نظر شدن و دفعات کاهش داد. این روشها شامل دستکاری و کشش بافت نرم، ماساژ درمانی، روش های ضد درد مانند تحریک عصب به شیوه الکتریکی میان جلدی(TENS)، لیزر و افزایش قدرت عضلانی می باشد.
4- نوروپاتی محیطی: شامل درگیری اعصاب محیطی و علائمی چون درد، گزگز، مور مور و کاهش قدرت عضلات است. فیزیوتراپی می تواند بهبود عملکرد عصبی را تقویت کرده و در مورد اختلالات عصبی با مکانیسم های جبرانی، توانایی های بیمار را حفظ کند.
5- بازگشت استقامت: انجام فعالیت های بدنی و بهبود ئضعیت قلبی - عروقی بیمار وظیفه مهمی است که یک فیزیو تراپیست متبحر، می تواند با آموزش و پایش ورزش های تقویتی و افزایش استقامت قلبی - عروقی انجام دهد.
6- مشکلات تناسلی-ادراری: عدم کنترل ادراری و بروز مشکلات جنسی در سرطان پروستات برای آقایان و در سرطان تخمدانها برای خانم ها و سرطان مثانه برای هر دو جنس، شایع می باشد.
یک فیزیوتراپیست ماهر، در اینگونه موارد می تواند با تقویت و بازگشت قدرت عضلات کف لگن، کنترل ادراری و با کمک روش هایی مانند بیوفیدبک، در درمان این بیماران نقش شایسته ای را ایفا نماید.
نویسنده: احمد موذن زاده، کارشناس فیزیوتراپی