کابازیتاکسل
Cabazitaxel

نام تجارى کابازیتاکسل:
Jevtana
دسته دارویی کابازیتاکسل:
كابازيتاكسل، يك داروى شيمى درمانى (آنتى نئوپلاستيك يا سيتوتوكسيک) است.
از مشتقات تاکسان (taxane) بوده و در گروه داروهاى ضد ميكروتوبول دسته بندى مى گردد.
مکانیسم اثر كاربازيتاكسل:
مشخصه تومورهاى سرطانى، تقسيم غيرمعمول و خارج از كنترل سلول هايى است كه روزى در آن بافت (اندام) عملكردى عادى داشته است. وقتى سلول هاى سالم و طبيعى، در تماس با سلول هاى مشابه قرار مى گيرند، فرآيند تقسيم را متوقف مى سازند، مكانيسمى كه به عنوان "اجتناب از تماس" شناخته مى شود، اما سلول هاى سرطانى اين توانايى را از دست داده اند و ديگر قادر به ايجاد تعادل در روند تقسيم سلولى نیستند.
توانايى شيمى درمانى در كشتن سلول هاى سرطانى، بستگى به قدرت تركيب آن در توقف فرآيند تقسيم سلولى دارد. به طور معمول دارو با تخريب مولكول هاى "دى ان آ" و "آر ان آ" DNA و RNA كه حامل دستورات نسخه (كپى) بردارى سلول ها از خود مى باشند، وظيفه خود را به انجام مى رساند.
اگر سلول ها قادر به تقسيم شدن نباشند، مى ميرند. هر چه سلول ها سريع تر تقسيم شوند، شيمى درمانى اين سلول ها را سريع تر از بين خواهد برد، و در نتيجه تومور شروع به كوچك شدن مى نمايد.
شيمى درمانى در بافت هايى كه تقسيمات سلولى سريع ترى دارند، تاثيرات بيشترى ميگذارد. اما بدبختانه شيمى درمانى قادر به تشخيص سلول هاى سرطانى از سلول هاى سالم عادى نيست، و در نتيجه سلول هايى كه در برخى اندام ها، به طور نرمال روند تقسيم سريعى دارند، از شيمى درمانى تاثير بيشترى ميگيرند، مانند سلول هاى دهان، گلبول هاى خون، سلول هاى معده و روده، و يا فوليكول مو. در نتيجه از تعداد گلبول هاى خون كاسته مى شود، زخم هاى دهانى ايجاد مى گردد، اسهال و تهوع پديدار مى شود، يا موهاى بدن دچار ريزش مى شوند.
داروهاى مختلف، اندام هاى متفاوتى را در بدن تحت تاثير قرار دهند. كابازيتاكسل يك پایدار کننده ميكروتوبول میباشد (میکروتوبول ها در فرايند تقسيم سلولى اهميت زيادى دارند). داروهاى "تاکسان" (taxanes)، همچون كابازيتاكسل موجب پایداری ميكروتوبول ها می شوند که اين فرآيند موجب پيشگيرى از تقسيم و توليد سلول هاى جديد مى شود، و در نهايت اين ممانعت از تقسيم و رشد سلول ها، منجر به مرگ سلول مى گردد.
موارد مصرف كابازيتاكسل:
اين دارو همراه با "پِردنيزون" جهت درمان بيماران با سرطان پروستات مقاوم به عقيم شدن (CRPC) كه قبلاً با داروی "دوسِتاكسل" درمان شده اند، استفاده مى شود.
نحوه تجویز كابازيتاكسل:
- كابازيتاكسل از طريق سياهرگى (وريدى) تزريق مى شود.
- هيچ نوعى از آن به شكل قرص يا كپسول وجود ندارد.
- در تمامى دوره درمان با آن، بيمار بايد روزى دو مرتبه يك قرص "پردنيزون" را ميل نمايد.
- به منظور پيشگيرى از احتمال بروز واكنش نامطلوب به دارو، نيم ساعت پيش از شروع تزريق كابازيتاكسل، داروهايى ويژه به بيمار می دهند.
- چندين فاكتور مختلف در تعيين دُوز دقيق كابازيتاكسل، دخالت دارند، از قبيل: اندازه قد، وزن بدن، سلامت عمومى، ساير مسایل مرتبط با سلامتى، شرايط بيمار و نوع سرطان، در نتيجه، تعيين صحيح برنامه زمان بندى درمان و ميزان به كار گيرى دارو با پزشك متخصص آنكولوژيست مى باشد.
پيشگيرى هاى احتياطى قبل از شروع كابازيتاكسل:
- از مصرف آسپيرين (مگر با اطلاع و اجازه پزشك معالج) بايد اجتناب شود و در مورد استفاده از هر نوع داروى ديگر از قبيل مكمل ها، دمنوش هاى گياهى و حتى ويتامين ها، پزشك را مطلع نمایید.
- استفاده از هرنوع واكسن يا داروى ايمنى بخش (در دوره درمان با کابازیتاکسل) بدون اجازه پزشك متخصص ممنوع است.
- از مصرف گياه "سنت جان وورث" اكيداً خوددارى شود.
- از خوردن ميوه گريپ فروت يا آب آن، خوددارى شود.
- در حال حاضر، داروى كاربازيتاكسل، فقط در درمان و معالجه سرطان پروستات مقاوم به عقيم شدن يا CRPC، در مردان مورد استفاده قرار مى گيرد و مطالعه اى در مورد استفاده از آن در زنان حامله انجام نشده است و احتمال دارد كه موجب پديدارى آسيب هاى جدى به جنين بشود، لذا، زنان آبستن نبايد در معرض اين دارو قرار گیرند.
- در دوره درمان، نبايد اقدام به باروری و فرزندآورى کرد، و، به جاى استفاده از داروهاى پيشگيرى از آبستنى، مردان و زنان از وسايل ضد حاملگى مناسب، همانند كاندوم استفاده نمایند.
عوارض جانبى كابازيتاكسل:
- موارد مهمى را در رابطه با عوارض جانبى اين دارو بايد در نظر گرفت:
- اغلب بيماران، تمامى اين عوارض جانبى را تجربه نخواهند نمود.
- شدّت و طول دوره برُوز اين عوارض جانبى و علایم همراه، غالباً قابل پيش بينى است.
- اين عوارض جانبى، بعد از تكميل دوره درمان، به تدريج بهبود مى يابند.
- احتمال دارد كه بتوان اين عوارض جانبى را كنترل نمود و چندين روش براى مديريت و حتى پيش گيرى از آن ها وجود دارد.
- هيچ ارتباط معنا دارى بين شدت بروز عوارض جانبى و علایم همراه آن، با ميزان تأثير درمان با كابازيتاكسل وجود ندارد.
- عوارض جانبى عمومي (در بيش از ٣٠ درصد ازبيماران دیده شده):
- شمارش گلبول هاى پايين خون:
از ميزان طبيعى گلبول هاى قرمز، سفيد و پلاكت ها در خون بيماران به طور موقتى كاسته مى شود و به همين دليل احتمال ابتلا به بيمارى هاى عفونى، كم خونى و يا كلاً خونريزى در ايشان زياد مى گردد.
Nadir: يا نقطه هزيز، يعنى پايين ترين ميزان اين شمارش در مدت ٨ الى ١٢ روز از درمان خواهد بود.
-
اسهال
-
خستگى و كوفتگى
-
احساس تهوّع
- عوارض جانبى، دیده شده در١٠ تا ٢٩ درصد بيماران:
- يبوست
- ضعف و بى حالى
- درد شكم
- وجود خون در ادرار
- بى اشتهايى
- احساس درد در پشت
- نوروپاتى محيطى (كرختى و سوزن سوزن شدن دست ها و پاها)
- تنگى نفس
- تب
- تغيير در چشايى
- درد مفاصل
- سرفه
- از دست دادن موها
- سوزش سردل
- عوارض جانبى همزمان با تزريق وريدى كابازيتاكسل:
راش (نقاط سرخ روی پوست)، گر گرفتگى، تب، افت فشار خون
هرچند بروز آن ها نادر است و معمولاً در مرتبه اول يا دوم تزريق پديدار مى شوند اما داروهاى مناسب پيشگيرى از اين علایم، از بروز آن ها مى كاهند. (بيمار بايد در حين تزريق، تحت مراقبت دقيق از نظر بروز اين عوارض احتمالى قرار گیرد.)
- واكنش هاى محل تزريق به وريد:
تيره شدن سياهرگ، قرمز شدن پوست، تورم وريد، درد ناحيه تزريق
- در اينجا عوارض جانبى نادرى كه در كمتر از ١٠ درصد از بيماران بروز مى نمايند، شرح داده نشده است، و بيمار بايد هر گونه علایم نامعمول را به گروه درمانى اطلاع دهد.
هشدارهای کابازیتاکسل:
ما به بيماران قوياً توصيه و ايشان راتشويق مى نماييم كه با گروه درمانى خود در مورد شرایط خاص پزشكى خود و مراحل درمانى آن مشاوره و صحبت نمايند.
بيماران بايد در دوره درمان توسط پزشك متخصص تحت مراقبت دایم باشند، تا علایم و عوارض جانبى مختلف مد نظر قرار گیرند. شمارش كامل گلبول هاى خونى، و تست عملكرد كبد و كليه ها نيز انجام شود.
- در صورت بروز علایم زیر سريعاً پزشك متخصص را در جريان قرار دهید:
وجود تب ٣٨ درجه و بيشتر یا لرز، كه به عنوان نشانه هايى از عفونت تلقى مى شوند.
- عوارض جانبى ایكه اورژانسى (فوريتى) نيستند و تا ٢٤ ساعت بعداز پديدارى هم مى توان گروه درمانى يا پزشك را مطلع نمود:
- احساس تهوع كه باعث مى شود بيمار نتواند غذا بخورد و با درمان هاى دارویى هم بهبودى حاصل نمى شود.
- استفراغ، چنانچه بيش از ٤ يا ٥ مرتبه در روز تكرار شود.
- اسهال، اگر بيش از ٤ یا ٦ مرتبه در روز تكرار شود.
- خونريزى يا كبودى نامعمول.
- مدفوع تيره يا وجود خون در مدفوع.
- خستگى و كوفتگى شديد (به نحوى كه شخص قادر به انجام مراقبتهای شخصى اش نباشد).
- زردى پوست يا سفيدى چشم.
- تنگي نفس
- تغييرات عمده در ميزان ادرار (كاسته شدن از مقدار ادرار).
توصيه ها:
- به علت احتمال بالاى ابتلا به انواع عفونت ها، از مكان هاى پرجمعيت، پر تردد، افراد سرماخورده ... اجتناب نماييد و بروز هر گونه تب را به گروه درمانى اطلاع دهيد.
- دائماً دستهاى خود را بشویيد.
- از ريش تراش برقى و مسواك هاى نرم استفاده نماييد.
- از فعاليت ها يا انجام ورزش هايى كه ممكنست منجر به جراحت شوند، خوددارى كنيد.
- براى كاستن از حالت تهوع، از داروهاى ضدتهوع نسخه شده در موقع مناسب استفاده كنيد و وعده هاى غذايى كوچك و پر تعداد داشته باشيد.
- حتماً قرص هاى "پردنيزون" خود را فراموش ننماييد، و آن ها رابه موقع مصرف كنيد.
- دستورات مورد نياز و داروهاى تجويز شده لازمه براى پيشگيرى از اسهال را مورد توجه و استفاده قرار دهيد.
- از غذاهايى كه ممكنست در روند كاستن ازاسهال موثر باشند، استفاده نماييد.
- دقت كنيد كه در معرض تشعشات نور خورشيد قرار نگرفته و خود را با استفاده از كرم هاى ويژه و لباس، از اشعه آفتاب محافظت نماييد.
- كلاً از مصرف مشروبات الكلى خوددارى كنيد و يا ميزان اين قبيل نوشيدنى ها را به حداقل برسانيد.
- بروز عوارض جانبى و ديگر علایم در بيماران مسن بيشتر خواهد بود.
- استراحت كافى و زياد داشته باشيد.
- از مواد غذايى سالم، كافى، مغذى و نيروبخش بهره مند شويد.
- حتماً بروز تمامى عوارض و علایمى را كه تجربه مى نماييد، با گروه درمانى و پزشك متخصص خود در ميان بگذاريد.
منبع: www.chemocare.com
مترجم: نادر قطمیری، کارشناس زبان انگلیسی
بازبینی: سید سعید کسایی، فوق تخصص مدیکال آنکولوژی و هماتولوژی