پيشگيرى از عفونت بیمار سرطانی
Infection Prevention in Cancer Patient
مقدمه:
از مهمترين عوارض سرطان و درمان آن، كه زندگى را نيز تهديد مى كند، عفونت ها هستند و علت آن تضعيف سيستم ايمنى بدن مى باشد. سيستم ايمنى ساختارى پيچيده است، كه به وسيله آن بدن با عفونت ايجاد شده توسط باكترى ها و ويروس ها و ... مقابله مى كند.
بیمار مبتلا به سرطان براى پيشگيرى از عفونت چه کار میتواند انجام دهد؟
- دستان خود را با آب گرم و صابون بشويد. هميشه براى آماده كردن غذا و نيز غذا خوردن، دستان خود را بشويد، قبل از لمس بينى، صورت، لب و دهان خود حتماً دستان خود را بشويد.
- پس از استفاده از توالت، سرفه، عطسه، ويا تميز كردن بينى حتماً دستان خود را بشويد.
- پس از لمس حيوانات، تميز كارى، حمل آشغال به بيرون، حتماً دستان خود را بشويد.
- پس از رفتن به مكان هاى عمومى و يا لمس اشيايى كه ديگران از آن استفاده کرده اند، دستان خود را با آب گرم و صابون به خوبى بشويد.
- هميشه در بيرون از منزل، يك مايع ضد عفونى كننده الكلى به همراه داشته باشد.
- از تميز كننده هاى مرطوب جهت ضدعفونى دستگیره در، صفحه كليد ماشين پرداخت پول، و كلاً اشياء استفاده شده توسط ديگران، استفاده کند.
- از تجمعات بزرگ مردم مانند: مدرسه ها، مساجد، مراكز خريد، سفر، ... دورى كند.
- از هركس كه تب دارد و يا سرما خورده و كلاً هر عفونت ديگرى هم دارد، شديداً دورى كند.
- هر پاييز واكسن آنفولانزا را بزند و به بقيه افراد فاميل خود هم توصيه كند كه چنين كنند، و از واكسن آنفولانزا در بينى، هرگز استفاده نكند.
- هر روز حمام بگيرد، و پاها، كشاله ران، زيربغل و همه نقاط مرطوب را به خوبى تميز كند.
- بعد از حمام، به دقت به دنبال ردّى از قرمزى، تورم و حساسيت، در تمامى نقاطى كه سوند، لوله، يا سرم وارد بدن مى شود، باشد.
- هنگام كار در باغچه از دستكش استفاده كرده و سپس دستان خود را بشوید.
- هر روز دو بار مسواك بزند و با اجازه پزشك از نخ دندان استفاده كند. از دهان شويه هاى الكلى استفاده نكند، چنانچه خونريزى دهانى دارد، از تیم درمان سرطان بخواهد دهان شویه مناسبى را به وی معرفى نمايند.
- كشاله ران و ناحيه مقعد خود را خوب تمييز كند و اگر در اين نواحى با قرمزى، تورم، برجستگى، ... مشاهده نمود، پزشك را مطلع سازد.
- از مانيكور و پديكور (در آرايشگاه هاى زنانه) دورى كرده و از ناخن مصنوعى استفاده نكند.
- از شنا كردن، و رفتن به استخر هاى عمومى شنا، رودخانه ها و درياچه ها، خوددارى كند.
- از وان آب داغ استفاده نكند.
- هميشه و همه جا كفش به پا داشته باشد تا پاها زخم نشده و آلودگى وارد بدن نشود.
- از ريش تراش برقى و شخصى خود استفاده كرده و تيغ استفاده ننمايد.
- اگر پوست خراشيده يا بريده شد، با آب گرم و صابون هر روز آن را شسته و با گاز تميز بپوشاند، اگر پانسمان خيس شد، دوباره ناحيه را تميز كرده و روي آن را بپوشاند. اگر قرمزى، تورم، و حساسيت مشاهده شد به پزشك اطلاع دهد.
- از يبوست دورى كند (بايد حداقل روزى دو ليتر آب بنوشد)، ورزش هم به رفع يبوست كمك مى كند. اگر مشكلى بود براى داروى نرم كننده شكم با تیم سرطان تماس بگيرد. از تنقيه، شياف، و يا حرارت سنج در مقعد خود استفاده نكند.
- خانم ها، بايد از تامپون، شياف واژن و يا دوش و شستشوى واژن خوددارى نمايند.
- در هنگام مقاربت، به منظور جلوگيرى از زخم و ساييدگى پوست و غشاء مخاطى، از چرب كننده هايى كه پايه آن ها آب است، استفاده كند. از كاپوت و كاندوم، براى پيشگيرى از انتقال عفونت استفاده شود.
- در اتاق خواب گل هاى تازه و گياهان سبز قرار ندهد.
- از تميز نمودن مدفوع حيوانات، قفس پرندگان، آكواريوم ماهى ها، خوددارى كرده و اين كار را به ديگران واگذار نمايد.
- به خاكى كه ممكن است مدفوع حيوان در آن باشد، دست نزند.
- پوشك بچه را عوض نكند، يا پس از آن، دستان خود را به خوبى بشويد.
- حتى با استفاده از دستكش لاستيكى، پس از دست زدن به خاك، دستان خود را بشويد.
- از آب هاى راكد دورى كند، مثل آب در جا صابونى، يا آب محل قرار دادن دندان مصنوعى، آب ظرف ومحل قراردادن دندان مصنوعى را هر روز تميز نمايد.
- از آب داغ براى شستشوى ظروف استفاده نمايد.
- هميشه از حوله خاص خود استفاده كند و از ظرف آب ديگران (حتى افراد فاميل) استفاده نكند.
- از لانه هاى پرندگان، مرغ و خروس، و كلاً هر جا كه ايجاد گرد و خاك و غبار مى شود، مانند محل ساختمان سازى ها دورى كند.
- اگر برنامه سفر داريد، حتماً با پزشك مشورت كند.
- در مورد علائم و نشانه هاى بروز عفونت ها، آگاهى كسب كند، مراقب اين نشانه ها باشد و با گروه درمانى سرطان، و پزشكان، در اين مورد گفتگو نمايد.
توصيه هايى در مورد بهداشت غذا (براى افراد مبتلا به سرطان):
سبزى ها و ميوه هاى تازه، در سطح خود (لايه بيرونى) داراى آلودگى هاى ميكروبى هستند كه مى توانند موجب بيمارى شوند. براى كاستن از ريسك ابتلا به عفونت، بسيارى پزشكان مى گويند از ميوه و سبزى دورى كنيد، اما بعضى مى گويند با شستن دقيق و كامل آن ها مى توانيد از ميوه ها استفاده كنيد (البته با گرفتن پوست آن، بعد از شستن)، در ضمن از ميوه هايى كه قبلاً عامل شيوع بيمارى هاى زيادى بوده اند مثل: توت فرنگى، تمشك، سالساى تازه، جوانه هاى گياهان و يا دانه ها، گل كلم، بروكلى ... بايد دورى نمود. با پزشك در اين موارد گفتگو كنيد.
داروهايى كه براى پيشگيرى از عفونت (در دوره درمان سرطان) استفاده مى شوند، داروهايى هستند كه حتى وقتى علائمى از عفونت نيست (در هنگام ضعيف بودن سيستم ايمنى بدن)، پزشك براى پيشگيرى از عفونت از آن ها بهره مى برد.
-
آنتى بيوتيك هاى پيشگيرى كننده:
از ضد باكترى ها، ضد قارچ ها، و ضد ويروس ها، براى پيشگيرى از عفونت استفاده مى شود. شما ممكنست در مورد آنتی بیوتیک های پیشگیری شنيده باشيد. از اين دارو فقط در هنگامى استفاده مى شود كه سيستم ايمنى بسيار ضعيف شده، و خطر عفونت بسيار بالا باشد. در ساير موارد هم مانند مصرف طولانى مدت داروهاى شيمى درمانى مشخص، يا استروييدها (چون تضعيف سيستم ايمنى ايجاد مى شود)، از اين آنتى بيوتيك ها استفاده مى گردد. هنگامیكه مشخص گرديد، ديگر سيستم ايمنى فرد ضعيف نيست (مثلاً مدتى بعد از خاتمه شيمى درمانى) مصرف اين داروها نيز قطع مى گردد. چون فقط مصرف آنتى بيوتيك (به تنهايى) موجب پيشگيرى از عفونت ها نمى گردد، پس شما بايستى دستورات حفظ بهداشت كلى را (كه در بالا گفته شد) به نحو كامل و بخوبى رعايت بنماييد، و هرعلائمى از عفونت را سريعاً به پزشك اطلاع دهيد.
-
داروهاى عامل رشد (Growth factor drugs):
داروهاى عامل رشد، پروتيين هايى هستند كه موجبات رشد بهتر سلول هاى خونى را فراهم مى آورند كه به بيان ديگر به آن ها (CSFs) colony- stimulating factors گفته مى شود. اين داروها به وسيله بشر ساخته شده و در هنگامى كه سيستم ايمنى ضعيف است و شما داراى عفونتى جدّى كه مقاوم به درمان است، شده ايد، توسط پزشك متخصص اجازه تزريق آن داده مى شود.
از جمله اين داروهاى CSFs كه امروزه مصرف مى شود، مى توان از:
1- Filgrastim (Neupogen)
2- pegfilgrastim (Neulasta)
3- Sargramostim (Leukine)
نام برد، كه همه اين داروها باعث مى شوند بدن سلول هاى خونى كه در مبارزه با عفونت نقشى اساسى دارند را توليد نمايد.
داروهاى عامل رشد، براى بعضى اشخاص عوارض جانبى جدى ايجاد مى نمايند، اما از ريسك ابتلا به عفونت در كسانى كه به آن ها نيازمند هستند، بسيار كم مى كنند.
در مورد مضرات يا منافع داروهاى عامل رشد با گروه درمانى سرطان گفتگو و مشورت نماييد.
منبع: American Cancer Society 2017
مترجم: نادر قطمیری، کارشناس زبان انگلیسی
بازبینی: سید سعید کسایی، فوق تخصص مدیکال آنکولوژی و هماتولوژی