تاثیر درمان سرطان بر بارورى مردان

Effect of Cancer Treatment on Men Fertility

شرایط لازم و موضوعات متعدد بايد به موقع فراهم گردد تا يك "زوج" بتوانند "بچّه" بياورند. عملكرد ناقص و نا كارآمد سيستم بدن مى تواند قدرت بارورى يك مرد را تغيير و بر توان "پدر شدن وى" تاثيرات سوء داشته باشد. براى مثال:

• ايجاد وقفه و اختلال در توليد هورمون ها.
• عدم ساخت "اسپرم" در بيضه ها و ناسالم بودن اسپرم هاى توليد شده.
• قطع شدن و يا اشكال در روند "انزال" صحيح و كامل.

بيمارى سرطان، وبيشتر از آن، درمان هاى مربوطه، مى توانند با ايجاد تداخل در روند" توليد مثل" بر توان بچه دار شدن (بارورى) مردان اثر بگذارند (عقيم شدن) و درمان هاى مختلف، مى توانند به شكل هاى گوناگون، ايجاد اثرات متعددى را بنمايند.

تاثير سوء شيمى درمانى بر بارورى مردانه:

از دوران بلوغ جنسى (معمولاً در سن ١٣الى ١٤ سالگى) بيضه شروع به توليد اسپرم مى نمايد و به طور طبيعى اين عمل را تا پايان عمر انجام مى دهد. شيمى درمانى در نوجوانى، مى تواند بر اين روند تاثير بگذارد و سلول هاى بيضه را تخريب نمايد. كار كرد شيمى درمانى اين گونه است كه سلول هايى كه سريعاً تقسيم و تکثیر مى شوند، را هدف گرفته و از بين مى برد. چون سلول هاى بيضه نيز سريع تقسيم مى گردند، پس "عقيم شدن" مى تواند حاصل شيمى درمانى باشد، زيرا بسرعت تمامى سلول هاى نابالغ درون بيضه ها را (سلول هاى بنیادی اسپرمساز، كه با تقسيم شدن، اسپرم هاى بالغ را تولید مى کنند) از بين میبرد بنحویکه توان توليد اسپرم سالم و كامل را براى هميشه از دست میدهند.

احتمال عقيم شدن بر اثر شيمى درمانى، بستگى دارد به:

• سنّ بيمار: بعيد است مردان بعد از چهل سالگى، بتوانند بعد از درمان، توان بارورى خود را دوباره به دست بياورند.
• نوع داروى به كار رفته: بعضى داروها عوارض شديدترى را ايجاد مى نمايند.
• ميزان (دوز) و مقدار داروى به كاررفته در شيمى درمانى: هر چه دوز دارو بالاتر باشد، احتمال توقف دائمى روند اسپرم سازى بيشتر بوده و يا دوران بهبودى (سلول ها) بيشتر به طول خواهد انجاميد.

بعد از شيمى درمانى، توليد اسپرم بسرعت كاهش مى يابد و يا كلاً متوقف مى شود. گاهى توليد مجدد اسپرم، بعد از يك تا چهار سال، از سر گرفته مى شود (در موارد بسيار كمى، شايد ده سال هم بشود). اگر توليد اسپرم طى چهار سال شروع نشود، احتمال آن بسيار پايين مى آيد.

داروهاى شيمى درمانى با بيشترين ريسك عقيم کنندگی:

• Actinomycin D
• Busulfan
• Carboplatin
• Carmustine
• Chlorambucil
• Cisplatin
• Cyclophosphamide (Cytoxan)
• Cytarabine
• Ifosfamide
• Lamustine
• Melphalan
• Nitrogen mustard (mechlorethamine)
• Procarbazine

داروهاى شيمى درمانى كه با دوز پايين يا متوسط، ريسك عقيمی دايم كمترى دارند:

• 5Fluorouaeil (5-Fu)
• 6Mercaptopurine (6-MP)
• Bleomycin
• Cytarabine (cytosar)
• Dacarbazine
• Daunorubicin (Daunomycin)
• Doxorubicin (Adriamycin)
• Epirubicin
• Etoposide (VP-16)
• Fludarabine 
• Methotrexate
• Mitoxantrone
• Thioguanine (6-TG)
• Thiotepa
• Vincristine (Oncovin)

چگونگى عوارض "داروهاى تارگت تراپی" و يا "ايمنى درمانى" بر توان بارورى مردان:

عوارض "هورمون درمانى" بر توان بارورى مردان:

بعضى از هورمون درمانى ها كه براى سرطان پروستات (و يا بعضى سرطان هاى ديگر) استفاده مى شود، نه تنها بر توانايى"پدر شدن"، بلكه بر عملكرد جنسى فرد مثل: كاهش میل جنسی و يا ناتوانى در نعوظ كامل (در دوران استفاده) نیز تاثير سوء دارند. معمولاً كاهش توليد اسپرم و ساير عوارض (ناتوانى هاى جنسى مختلف) بتدريج و با توقف درمان شروع به بهبود مى نمايد.

عوارض "پيوند مغز استخوان ويا سلول هاى بنيادى" بر توان بارورى مردان:

از آنجا كه براى عمل پيوند مغز استخوان و يا سلول هاى بنيادى، احتياج هست كه از "دوز" هاى بسيار بالاى شيمى درمانى، و گاهى پرتودرمانى به تمامى بدن، استفاده بشود، در اغلب نزديك به تمامى موارد عارضه "عقيمى دائم"، تقريباً اجتناب ناپذير است.

زيرا روند توليد اسپرم را كاملاً متوقف مى نمايد. (براى اطلاعات بيشتر، به قسمت شيمى درمانى وپرتودرمانى سايت، مراجعه نماييد و اگر اطلاعات گسترده مى خواهيد، به قسمت پيوند سلول هاى بنيادى براى سرطان، مراجعه نماييد).

نحوه تاثیر عوارض "پرتودرمانى" بر توان بارورى مردان:

در پرتو درمانى از تابش اشعه هاى پر قدرت براى "كشتن" سلول هاى سرطانى استفاده مى گردد. تابش هايى كه به طور مستقيم بر بيضه ها و يا نواحى نزديك آن ها در لگن، هدف گيرى شده باشند، مى توانند بر "توان بارورى" تاثيرات مخربى داشته (با از بين بردن سلول هاى بنيادى توليد اسپرم) باشند. از تابش بر بيضه ها، به منظور درمان بعضى از سرطان هاى بيضه ويا "لوكمى كودكان" استفاده مى شود. ممكنست مردان جوان مبتلا به "سمينوما" (يك نوع سرطان بيضه)، تحت تابش اشعه به ناحيه كشاله ران (كه به "باقى مانده" بيضه نزديك است)  قرار بگيرند. حتى، وقتى يك مرد براى تومور در شكم و يا لگن مورد تابش "پرتودرمانى" قرار مى گيرد، به احتمال زياد روند توليد اسپرم در بيضه ها نيز مختل شده و آسيب مى بيند. گاهى تابش به سر و مغز، بر "هيپوتالاموس" و غده هيپوفيز تاثير گذارده و باعث اختلال روند توليد هورمون بسيار مهم LH و FSH مى شوند. اين هورمون ها به همراه جريان خون به بيضه ها رسيده و آن را تحريك به توليد هورمون حياتى "تستوسترون" و توليد اسپرم مى نمايند، زمانى كه سرطان و يا درمان هاى آن در اين روند طبيعى اختلال ايجاد نمايند، توليد اسپرم، كم شده و مختل مى گردد و در نتيجه عقيمی ظاهر مى شود. ممكنست شما در دوران پرتو درمانى قدرت "باروری" داشته باشيد، اما، اسپرم هاى شما بعلت اشعه، تخريب شده اند. به همين علت مهم است كه با پزشك خود (در مورد اين كه چه زمانى مى توانيد براى "يك حاملگى" اقدام كنيد) صحبت كرده و از وى سوالات خود را بپرسيد. توصيه هاى اخير اشاره به حداقل شش ماه تا دو سال، بعد از تكميل دوره درمان دارند و پزشك شما مى تواند (با توجه به جميع شرايط ديگر شما) در مورد "صبر كردن تا كى؟" اطلاعات دقيق ترى به شما بدهد (در قسمت مربوط به پرتودرمانى، در سايت، اطلاعات گسترده ترى در اختيار شما گذاشته میشود).

• براكى تراپى:

درمان سرطان پروستات، احتياج زيادى به تابش اشعه به بيضه ها ندارد و بسيارى از مردان همچنان بارور باقى مانده و يا "توان" اسپرم سازى خود را دو باره بدست خواهند آورد. در مورد دستورالعمل هاى مهم بعد از انجام براكى تراپى، با پزشك خود صحبت نماييد، اما بعضى دستورات همگانى به قرار زير مى باشند:

• اجتناب از مقاربت و عمل جنسى.
• استفاده صحيح از لوازم پيشگيرى از "باردارى".
• اجتناب از تماس نزديك با كودكان ويا زنان باردار (حامله) تا مدت زمان معين.

• تابش از خارج از بدن :

هنگامى كه براى درمان سرطان (از دستگاه هايى در خارج از بدن) تابش اشعه انجام مى گيرد (حتى با گذاردن حفاظ براى بيضه ها) احتمال"عقيم" شدن دائمى بسيار زياد است. به قسمت حفاظت از اشعه و نيز قسمت حفظ بارآورى در مردان سرطانى در سايت نگاه كنيد.

تاثیر جراحى ها، بر توان بارورى مردان:

براى بسيارى از سرطان ها، جراحى بهترين درمان است (خصوصاً اگر هنوز به عضوی دیگری از بدن گسترش نيافته باشد) اما جراحى موجب ناتوانى نواحى خاصى از سيستم "توليد مثل" مى شود (قسمت جراحى هاى سرطان را در سايت ببينيد) جراحى هايى كه در قسمت هاى بعدى نام برده مى شوند، ممكن است بر توان بارآورى و بارورى مردان، تاثير سوء داشته باشند:

• جراحى سرطان بيضه:

جراحى برداشتن يك بيضه كه "اوركييكتومى" ناميده ميشود، درمان عمومى سرطان بيضه مى باشد. تا زمانى كه مردى يك بيضه سالم داشته باشد، توليد اسپرم بعد از جراحى هم ادامه مى يابد. (كمتر از پنج درصد مردان هر دو بيضه شان، سرطانى مى گردند) اما در پاره اى موارد، بعضى بیماران سرطان بيضه، توان بارورى ضعيفى داشتند، زیرا بيضه باقى مانده در واقع خوب عمل نمى كند به همين دليل "ذخيره اسپرم" در بانكً ويژه اين كار، به اين گونه افراد (كه خواهان حفظ توان بارورى خود هستند) توصيه مى شود.

• جراحى برداشتن هر دو بيضه، براى سرطان پروستات:

اين جراحى، "اوركييكتومى دوطرفه" ناميده مى شود، و هنگامى انجام مى شود كه سرطان پروستات به نواحى اطراف گسترش يافته، و به اين وسيله از توليد "توستسترون" كه سرعت رشد سلول هاى سرطانى را افزایش مى دهد، جلوگیری می کند. بدین ترتیب بيماران ديگر قادر به فرزند آورى نخواهند بود، مگر اين كه از قبل براى ذخيره اسپرم اقدام نموده باشند.

• جراحى برداشتن كامل غده پروستات:

براى يك پروستات سرطانى (كه به نواحى اطراف گسترش نيافته باشد) برداشتن كامل آن و كيسه هاى "منى" (كه پروستات واين كيسه ها، باهم مايع منى را توليد مى نمايند)، يكى از روش ها مى باشد.

جراحى به دو روش قابل انجام است: با استفاده از يك "روبات ويژه" و ايجاد چند سوراخ ريز در شكم و يا جراحى "باز"، كه غده پروستات برداشته شده و پس از آن ديگر مايع منى و انزال وجود نخواهد داشت (هر چند هنگام مقاربت، "اوج لذت جنسى" قابل دستيابى خواهد بود) اما هيچ مايعى از "آلت" خارج نخواهد شد. اين جراحى، همچنان مى تواند اعصابى كه موجب "نعوظ" مى گردند، را تحت تاثير قرار داده و ايجاد يك نعوظ كامل (مورد لزوم يك ارتباط جنسى و نزديكى) را مختل بنمايد (اما، روش هاى زيادى براى درمان اين مورد وجود دارد). چون هيچ خروج مايعى حتى در صورت دستيابى به يك نعوظ كامل، وجود ندارد، پس بارورى هم اتفاق نمى افتد هرچند بيضه ها هم چنان اسپرم سازى را انجام مى دهند، اما لوله هاى خروج اسپرم وجود ندارند و يا راه آن ها بسته شده است. (با اين وجود، هنوز راه هايى براى دستيابى به اسپرم توليد شده وجود دارد. قسمت حفظ بارورى در مردان مبتلا به سرطان را در سايت بخوانيد).

• جراحى برداشتن كامل مثانه:

اين جراحى در هنگام درمان بعضى از سرطان هاى مثانه انجام شده، و، باعث خارج شدن پروستات و كيسه هاى "منى" هم مى شود. نتيجتاً، نه مايع منى وجود دارد و نه "انزال" صورت مى گيرد، هرچند، ارضاء كامل حاصل شده اما مايعى از آلت خارج نمى گردد. و همانند مورد شماره ٣، شايد اعصاب مربوط به دستيابى به نعوظ كامل هم آسيب ديده و روند آن را مختل سازند (با روش هايى، قابل درمان مى باشد) در قسمت مربوط به سرطان مثانه سايت، اطلاعات جامع ترى در دسترس مى باشد.

اما، حتى بادستيابى به يك نعوظ كامل، چون "انزال" در هنگام حتى رسيدن به "اوج لذت جنسى" اتفاق نمى افتد، پس توان بارور كردن از دست رفته است (هر چند بيضه ها هنوز اسپرم را توليد مى كنند). بعد از برداشتن مثانه و پروستات، روش هایی براى خارج سازی اسپرم ها (از بيضه) وجود دارد كه با آن ها مى توان "تخمك" ها را بارور نمود. به قسمت استخراج اسپرم در سايت مراجعه نماييد.

• جراحى هايى كه باعث تخريب روند انزال "منى" مى شوند:

بعضى انواع جراحى هاى درمان سرطان، موجب آسيب به رشته اعصابى مى گردند كه براى عمل "انزال" مورد لزوم هستند. مثلاً: جراحى خارج ساختن گره هاى لنفاوى شكم (كه مى تواند بخشى از جراحى هاى سرطان بيضه، و يا برخى جراحى هاى سرطان كولوركتال يا، روده بزرگ-راست روده، نيز باشند)، باعث آسيب به رشته اعصاب ذكر شده گرديده و در روند انزال ايجاد اختلالات جدى مى نمايند. گاهى، جراحى، به اعصابى كه موجب فشرده شدن كيسه هاى منى و خروج آن از اين كيسه ها مى شوند، آسيب میزند، در نتيجه در هنگام "ارضاء كامل و رسيدن به اوج لذت جنسى" مايع منى از آلت خارج نشده و بر عكس وارد مثانه مى گردد(Retrograde ejaculation). در بعضى موارد و در پاره ای از اوقات، گاهى "دارو" مى تواند اين جريان خروج منى را ترميم نموده و به مسير عادى (روال طبيعى) باز گرداند. در اوج لذت، اسفنگتر داخلى (ورودى مثانه) بسته شده، پروستات همزمان منقبض شده و باعث مى شود مايع منى (خارج شده از كيسه هاى منى) به بيرون از آلت ريخته شود. در ايالات متحده امريكا، معمولاً از "سودوافدرين سولفات" يا، Sudafed، براى ترميم عمل انزال در مسير درست آن بهره مى برند، اما براى بسيارى سودمند نبوده و كارايى ندارد.

متخصصين بارورى، روش هاى متعددى را براى بدست آوردن مايع منى از اين گونه مردان به كار مى گيرند، مثلاً "تحريك الكتريكى انزال" ... مى توانيد در باره دانستن اين موارد، به قسمت حفظ توان بارورى و باردهى، در مردان مبتلا به سرطان، به سايت مراجعه داشته باشيد واطلاع كسب كنيد.

منبع: 2017 American Cancer Society

مترجم: نادر قطمیری، کارشناس زبان انگلیسی

بازبینی: سید سعید کسایی، فوق تخصص مدیکال آنکولوژی و هماتولوژی